10. Sınıf Biyoloji Ders Notları Özet
Hücre Bölünmeleri
Mitoz Bölünme
Mitoz bölünme, hücrenin kendini eşlemesi ve çoğalması için gerçekleşen bir süreçtir. Bu bölünme sonucunda, kromozom sayısı ve genetik yapı aynı olan iki yeni hücre oluşur. Mitoz bölünme, canlıların yaşam döngüsünün en önemli aşamalarından biridir.
Mitoz bölünme, dört aşamada gerçekleşir:
- Profaz
Profaz, mitoz bölünmenin ilk aşamasıdır. Bu aşamada, hücredeki kromozomlar yoğunlaşarak belirgin hale gelir. Kromozomlar, DNA’dan oluşan uzun ve ince yapılardır. Her bir kromozom, iki kromatit olarak adlandırılan iki parçadan oluşur. Kromatitler, sentrozom adı verilen yapının çevresinde bir araya gelir.
[Image of Mitoz bölünmenin profaz aşaması]
- Metafaz
Metafaz, mitoz bölünmenin ikinci aşamasıdır. Bu aşamada, kromozomlar hücrenin ekvator düzleminde dizilir. Kromozomların her bir kromatitinin üzerinde, sentrozomlardan gelen iğ iplikçikleri bağlanır.
[Image of Mitoz bölünmenin metafaz aşaması]
- Anafaz
Anafaz, mitoz bölünmenin üçüncü aşamasıdır. Bu aşamada, kromozomların kromatidleri birbirinden ayrılır ve hücrenin zıt kutuplarına doğru hareket eder.
[Image of Mitoz bölünmenin anafaz aşaması]
- Telofaz
Telofaz, mitoz bölünmenin dördüncü ve son aşamasıdır. Bu aşamada, kromozomlar hücrenin zıt kutuplarında çözülür ve çekirdek zarları oluşur. Sitoplazma, hücrenin orta kısmında bir boğum ile ikiye bölünerek iki yeni hücre oluşur.
[Image of Mitoz bölünmenin telofaz aşaması]
Mayoz Bölünme
Mayoz bölünme, eşeyli üremeyle çoğalan organizmalarda görülen bir hücre bölünmesi türüdür. Bu bölünme sonucunda, kromozom sayısı yarıya iner ve genetik yapı farklılaşan dört yeni hücre oluşur. Mayoz bölünme, iki aşamada gerçekleşir:
- Mayoz 1
Mayoz 1, mitoz bölünmeye benzer şekilde dört aşamada gerçekleşir. Ancak, mayoz 1’de, profaz aşamasında kromatitler birbirinden ayrılmaz. Bu nedenle, mayoz 1’in sonunda oluşan hücrelerde, kromozom sayısı ana hücrenin kromozom sayısının yarısı kadardır.
- Mayoz 2
Mayoz 2, mitoz bölünmeye benzer şekilde dört aşamada gerçekleşir. Bu aşamada, kromozomlar birbirinden ayrılarak hücrenin zıt kutuplarına doğru hareket eder. Mayoz 2’nin sonunda, kromozom sayısı ana hücrenin kromozom sayısının çeyrek kadarıdır.
Üreme Çeşitleri
Eşeysiz Üreme
Eşeysiz üreme, tek bir ana organizmadan yeni bireyler meydana getirme sürecidir. Bu üreme türünde, kromozomlar ana organizmadan yeni bireylere aktarılır. Eşeysiz üreme, birçok farklı şekilde gerçekleşebilir.
- Bölünme
Bölünme, eşeysiz üremenin en basit şeklidir. Bu üreme şeklinde, ana organizma iki veya daha fazla yeni bireye bölünür. Bölünme, tek hücreli organizmalar ve bazı çok hücreli organizmalarda görülür.
- Sporla üreme
Sporla üreme, spor adı verilen özel hücrelerin oluşmasıyla gerçekleşir. Sporlar, ana organizmadan ayrılarak yeni bireyler meydana getirir. Sporla üreme, mantarlarda, alglerde ve bazı bitkiler de görülür.
- Vejetatif üreme
Vejetatif üreme, ana organizmanın bir kısmının yeni bir bireye dönüşmesiyle gerçekleşir. Vejetatif üreme, kök, gövde, yaprak gibi organların parçalanmasıyla veya kökten, gövdeden veya yapraktan çıkan sürgünlerle gerçekleşebilir. Vejetatif üreme, birçok bitki ve bazı hayvanlarda görülür.
Eşeyli Üreme
Eşeyli üre