8. Sınıf Fen Bilimleri 2. Ünite Özeti: DNA ve Genetik Kod
DNA ve Genetik Kod ünitesi, canlılığın temelini oluşturan DNA ve genetik kod hakkında bilgi verir. Bu ünitede;
- DNA’nın yapısı ve işlevi
- Kalıtım ve kalıtımın temel birimleri
- Gen çeşitleri ve genlerin görev ve işlevleri
- Genetik kod ve işlevi
- Kalıtımın kalıp ve kalıtım dışı faktörleri
- Mutasyon ve modifikasyon
- Adaptasyon
konuları işlenir.
DNA’nın Yapısı ve İşlevi
DNA, canlı hücrelerde bulunan, kalıtsal bilgilerin saklandığı moleküldür. DNA’nın yapısında dört farklı nükleotit bulunur: adenin (A), guanin (G), sitozin (C) ve timin (T). Bu nükleotidler, şeker-fosfat ve azotlu baz olmak üzere üç farklı bileşenden oluşur.
[Image of DNA’nın yapısı]
DNA’nın iki zinciri, birbirinin zıt yönünde yan yana bulunur. Bu zincirler, nükleotidler arasındaki hidrojen bağları ile birbirine bağlanır. DNA’nın iki zinciri arasında bulunan boşluğa ise “genler” adı verilir.
DNA’nın işlevi, kalıtsal bilgilerin saklanması ve aktarılmasıdır. DNA’da bulunan genler, canlının özelliklerini belirler. Örneğin, bir insanın göz rengi, saç rengi, boyu gibi özellikleri DNA’daki genler tarafından belirlenir.
Kalıtım ve Kalıtımın Temel Birimleri
Kalıtım, canlılardan yavrulara aktarılan özelliklerin bütünüdür. Kalıtımın temel birimleri ise genlerdir. Genler, DNA’nın içinde bulunan ve canlının özelliklerini belirleyen bölgelerdir.
Kalıtım, iki şekilde gerçekleşir:
- Eşeyli üreme: Eşeyli üremede, sperm ve yumurta hücreleri birleşerek yeni bir canlı oluşturur. Bu süreçte, sperm ve yumurta hücrelerindeki genler bir araya gelerek yeni bir canlının genlerini oluşturur.
- Eşeysiz üreme: Eşeysiz üremede, yeni bir canlı, bir tek canlıdan oluşur. Bu süreçte, canlının genleri aynen yavrulara aktarılır.
Gen Çeşitleri ve Genlerin Görev ve İşlevleri
Genler, yapılarına ve işlevlerine göre farklı çeşitlere ayrılır.
- Yapısına göre genler: Yapılarına göre genler, yapısal genler ve işlevsel genler olmak üzere ikiye ayrılır. Yapısal genler, canlının yapısını oluşturan proteinleri kodlar. İşlevsel genler ise canlının işlevlerini yerine getirmesini sağlayan proteinleri kodlar.
- İşlevlerine göre genler: İşlevlerine göre genler, baskın genler ve çekinik genler olmak üzere ikiye ayrılır. Baskın genler, çekinik genlere göre daha baskın olarak ortaya çıkar. Çekinik genler ise baskın genler tarafından bastırılır.
Genetik Kod ve İşlevi
Genetik kod, DNA’daki genlerin okunması ve proteinlerin üretilmesi için kullanılan bir koddur. Genetik kod, 64 farklı kodondan oluşur. Her kodon, bir amino asidi kodlar.
[Image of Genetik kod]
Genetik kod, üç nükleotitin bir araya gelmesiyle oluşur. Bu üç nükleotit birlikte, bir kodonu oluşturur. Örneğin, “AAA” kodonu, “lizin” amino asidini kodlar.
Genetik kod, DNA’daki genlerin okunması ve proteinlerin üretilmesi için gereklidir.
Kalıtımın Kalıp ve Kalıtım Dışı Faktörleri
Kalıtımın kalıp faktörleri, kalıtsal bilgilerin aktarılmasını sağlayan faktörlerdir. Kalıtımın kalıp faktörleri, DNA ve kromozomlardır.
Kalıtımın kalıtım dışı faktörleri ise, kalıtsal bilgilerin aktarılmasını etkileyen ancak kalıtsal bilgilerin kendisinde olmayan faktörlerdir. Kalıtımın kalıtım dışı faktörleri, çevresel faktörler, beslenme, hastalık, yaşlanma gibi faktörlerdir.
Mutasyon ve Modifikasyon
Mutasyon, DNA’da meydana gelen kalıcı bir değişikliktir. Mutasyonlar, kalıtsal bilgilerin aktarılmasını etkileyebilir.
Modifikasyon ise, DNA’da meydana gelen geçici bir değişikliktir. Modifikasyonlar, kalıtsal bilgilerin aktarılmasını