Madde Döngüleri
Madde döngüleri, Dünya’daki canlı ve cansız varlıklar arasında sürekli olarak gerçekleşen madde alışverişidir. Bu döngüler, Dünya’daki yaşamın devamı için gerekli olan maddelerin sürekli olarak yenilenmesini sağlar.
Madde döngüleri, iki ana kategoriye ayrılır:
- Biyokimyasal döngüler: Bu döngüler, canlı varlıklar arasında gerçekleşen madde alışverişidir. Örneğin, karbon döngüsü, oksijen döngüsü ve azot döngüsü biyokimyasal döngülerdir.
- Jeokimyasal döngüler: Bu döngüler, canlı ve cansız varlıklar arasında gerçekleşen madde alışverişidir. Örneğin, su döngüsü, karbonat-silikat döngüsü ve azot döngüsü jeokimyasal döngülerdir.
Karbon Döngüsü
Karbon döngüsü, Dünya’daki en önemli madde döngülerinden biridir. Bu döngü, atmosfer, okyanuslar, kara ve canlı varlıklar arasında gerçekleşir.
Karbon döngüsü, aşağıdaki adımlardan oluşur:
- Atmosferdeki karbondioksit, bitkiler tarafından fotosentez yoluyla kullanılır.
- Bitkiler, karbondioksiti organik maddelere dönüştürür.
- Hayvanlar, bitkileri yiyerek organik maddeleri alır.
- Hayvanlar, solunum yoluyla karbondioksiti atmosfere verir.
- Ölen bitki ve hayvanlar, ayrışma yoluyla karbondioksiti atmosfere verir.
- Karbondioksit, okyanuslarda çözünür.
- Karbondioksit, kayaçların içinde depolanır.
Oksijen Döngüsü
Oksijen döngüsü, Dünya’daki bir diğer önemli madde döngüsüdür. Bu döngü, atmosfer, okyanuslar, kara ve canlı varlıklar arasında gerçekleşir.
Oksijen döngüsü, aşağıdaki adımlardan oluşur:
- Atmosferdeki oksijen, bitkiler tarafından fotosentez yoluyla kullanılır.
- Bitkiler, oksijeni organik maddelere dönüştürür.
- Hayvanlar, bitkileri yiyerek organik maddeleri alır.
- Hayvanlar, solunum yoluyla oksijeni atmosfere verir.
- Ölen bitki ve hayvanlar, ayrışma yoluyla oksijeni atmosfere verir.
- Oksijen, okyanuslarda çözünür.
- Oksijen, kayaçların içinde depolanır.
Azot Döngüsü
Azot döngüsü, Dünya’daki en önemli madde döngülerinden biridir. Bu döngü, atmosfer, okyanuslar, kara ve canlı varlıklar arasında gerçekleşir.
Azot döngüsü, aşağıdaki adımlardan oluşur:
- Atmosferdeki azot, bakteriler tarafından fiksasyon yoluyla amonyuma dönüştürülür.
- Amonyum, bitkiler tarafından alınır.
- Bitkiler, amonyumu proteinlere dönüştürür.
- Hayvanlar, bitkileri yiyerek proteinleri alır.
- Hayvanlar, solunum yoluyla amonyumu atmosfere verir.
- Ölen bitki ve hayvanlar, ayrışma yoluyla amonyumu atmosfere verir.
- Amonyum, bakteriler tarafından nitrata dönüştürülür.
- Nitrat, bitkiler tarafından alınır.
- Bitkiler, nitratı proteinlere dönüştürür.
Su Döngüsü
Su döngüsü, Dünya’daki en önemli madde döngülerinden biridir. Bu döngü, atmosfer, okyanuslar, kara ve canlı varlıklar arasında gerçekleşir.
Su döngüsü, aşağıdaki adımlardan oluşur:
- Okyanuslardan, göllerden ve nehirlerden buharlaşan su, atmosfere yükselir.
- Atmosferde, su buharı yoğunlaşarak bulutları oluşturur.
- Bulutlardaki su damlacıkları, yağmur, kar veya dolu şeklinde yere düşer.
- Yağmur, kar veya dolu, toprağa veya su kütlelerine düşer.
- Toprağa düşen su, bitkiler tarafından kullanılır veya yeraltına sız