9. Sınıf Biyoloji Konu Özeti
Biyoloji, canlıları inceleyen bilim dalıdır. Canlılar, yapıları, yaşamları, üremeleri, çevreleriyle ilişkileri ve evrimleri ile ilgilenir.
Canlıların Ortak Özellikleri
Canlılar, yaşamlarını sürdürebilmek için belirli özelliklere sahiptir. Bu özellikler, canlıların ortak özellikleri olarak adlandırılır. Canlıların ortak özellikleri şunlardır:
- HÜCRESEL YAPI: Canlılar, hücreden oluşur. Hücre, canlılığın temel yapı birimidir.
[Image of Hücre yapısı] - METABOLİZMA: Canlılar, kendi yaşamlarını sürdürebilmek için enerji üretirler. Bu enerjiyi, besinleri kullanarak elde ederler.
- UYARIYA TEPKİ: Canlılar, dış ortamdan gelen uyarılara tepki gösterirler. Örneğin, sıcaktan korkan bir canlı, kendini gölgeye çeker.
- BÜYÜME VE GELİŞME: Canlılar, büyür ve gelişirler. Büyüme, canlının kütle ve hacim olarak artmasıdır. Gelişme ise, canlının yapı ve işlevlerinin karmaşıklaşmasıdır.
- UYUM: Canlılar, bulundukları çevreye uyum sağlarlar. Örneğin, çölde yaşayan bir canlı, kuraklığa dayanıklı özellikler geliştirmiştir.
- ÜREME: Canlılar, kendi türlerine benzer bireyler meydana getirirler. Üreme, canlıların neslini devam ettirmesini sağlar.
Canlıların Temel Bileşenleri
Canlılar, yapılarında çeşitli maddeler bulundururlar. Bu maddeler, canlıların yaşamlarını sürdürmeleri için gereklidir. Canlıların temel bileşenleri şunlardır:
- İNORGANİK BİLEŞİKLER: Canlıların yapısında bulunan ve canlılığın devamı için gerekli olmayan maddelerdir. İnorganik bileşikler, su, mineraller ve gazlar olmak üzere üç gruba ayrılır.
- ORGANİK BİLEŞİKLER: Canlıların yapısında bulunan ve canlılığın devamı için gerekli olan maddelerdir. Organik bileşikler, karbon, hidrojen, oksijen, azot ve fosfor gibi elementlerden oluşur.
İnorganik Bileşikler
Su, canlıların yapısında en fazla bulunan inorganik bileşiktir. Su, canlılığın devamı için gerekli olan birçok önemli görevi yerine getirir. Bunlar;
- **Canlı hücrelerin yapısının temelini oluşturur.
- **Canlı hücrelerde gerçekleşen kimyasal reaksiyonlarda çözücü olarak görev yapar.
- **Canlı hücreleri sıcaklık değişikliklerinden korur.
- **Canlı hücrelerde madde taşınmasında görev yapar.
Mineraller, canlılarda çeşitli görevleri yerine getiren inorganik bileşiklerdir. Mineraller, canlıların büyüme ve gelişmesinde, hücre yapısının oluşmasında, sinir sisteminin işleyişinde ve vücudun dirençli olmasında önemli rol oynarlar.
Gazlar, canlılarda solunum ve sindirim gibi yaşamsal olaylarda önemli rol oynarlar. Oksijen, karbondioksit, azot ve su buharı, canlılarda bulunan gazlardır.
Organik Bileşikler
Karbonhidratlar, proteinler, lipitler ve nükleik asitler, canlılarda bulunan organik bileşiklerdir.
Karbonhidratlar
Karbonhidratlar, canlılarda en fazla bulunan organik bileşiklerdir. Karbonhidratlar, karbon, hidrojen ve oksijen elementlerinden oluşur. Karbonhidratlar, canlılar için önemli enerji kaynağıdır. Ayrıca, hücre yapısını oluşturmada ve bazı hormonların yapımında görev alırlar.
Karbonhidratlar, basit karbonhidratlar ve bileşik karbonhidratlar olmak üzere iki gruba ayrılır. Basit karbonhidratlar, tek bir molekülden oluşur. Bileşik karbonhidratlar ise, birden fazla molekülden oluşur.
Basit karbonhidratlara örnek olarak; glikoz, fruktoz ve galaktoz verilebilir. Bileşik karbonhidratlara örnek olarak; nişasta, glikojen ve selüloz verilebilir.
Proteinler
Proteinler, canlılarda bulunan en önemli organik bileşiklerdir. Proteinler, karbon, hidrojen, oksijen ve azot elementlerinden oluşur. Proteinler, canlılar için önemli yapı ve işlev maddeleridir.
Proteinler, canlıların yapısını oluşturmada, enzimlerin yapısında, hormonların yapısında, hücre içi iletişimde, bağışıklık sisteminde ve sinir sisteminde görev alırlar.
Proteinler, basit proteinler ve bileşik proteinler olmak üzere iki gruba ayrılır. Basit proteinler, sadece amino asitlerden oluşur