9. Sınıf Biyoloji: Organik Bileşikler
Organik bileşikler, karbon atomu içeren bileşiklerdir. Canlıların yapı ve işlevinde önemli rol oynayan organik bileşikler, cansız ortamda da bulunabilirler.
Organik bileşiklerin özellikleri şunlardır:
- Karbon atomu içerirler.
- Su dışındaki bileşiklerdir.
- Genellikle yüksek moleküler ağırlığa sahiptirler.
- Erime ve kaynama noktaları yüksektir.
- Genellikle renksizdirler.
Organik bileşikler, yapılarına göre üç ana grupta incelenebilir:
- Karbonhidratlar: Karbon, hidrojen ve oksijen atomlarından oluşan bileşiklerdir. Canlıların temel enerji kaynağıdır.
[Image of Karbonhidratlar] - Lipitler: Karbon, hidrojen ve oksijen atomlarından oluşan bileşiklerdir. Canlıların yapısında depolanmış enerji kaynağıdır.
[Image of Lipitler] - Proteinler: Karbon, hidrojen, oksijen, azot ve kükürt atomlarından oluşan bileşiklerdir. Canlıların yapı ve işlevinde önemli rol oynayan bileşiklerdir.
[Image of Proteinler]
Karbonhidratlar, canlıların temel enerji kaynağıdır. Bitkilerde fotosentez yoluyla üretilirler. İnsan ve hayvanlarda ise sindirim yoluyla besinlerle alınır.
Karbonhidratlar, basit karbonhidratlar ve kompleks karbonhidratlar olmak üzere iki ana gruba ayrılır.
Basit karbonhidratlar, monomerik yapıya sahiptirler. Yani, daha küçük parçalara ayrılamazlar. Basit karbonhidratlar, şekerler ve polisakkaritler olmak üzere iki alt gruba ayrılır.
Şekerler, en basit karbonhidratlardır. Monomerik yapıya sahiptirler. Şekerler, glikoz, fruktoz ve galaktoz olmak üzere üçe ayrılır.
- Glikoz: En yaygın şeker türüdür. Bitkilerde fotosentez yoluyla üretilir. İnsan ve hayvanlarda ise sindirim yoluyla besinlerle alınır. Glikoz, enerji kaynağı olarak kullanılır.
- Fruktoz: Meyvelerde ve balda bulunan bir şeker türüdür. Tatlılığı glikozdan daha fazladır.
- Galaktoz: Süt ürünlerinde bulunan bir şeker türüdür.
Polisakkaritler, birden fazla monomerik yapının birleşmesiyle oluşan karbonhidratlardır. Polisakkaritler, glikoz monomerlerinden oluşan monosakkarit polisakkaritler ve gliserol ve yağ asitleri monomerlerinden oluşan yağ asidi polisakkaritler olmak üzere iki alt gruba ayrılır.
Monosakkarit polisakkaritler, en yaygın polisakkaritlerdir. Bunlar, nişasta, glikojen ve selülozdur.
- Nişasta: Bitkilerde depolanmış enerji kaynağıdır. Patates, ekmek, pirinç gibi besinlerde bulunur.
- Glikojen: Hayvanlarda depolanmış enerji kaynağıdır. Karaciğer ve kaslarda bulunur.
- Selüloz: Bitkilerde hücre duvarlarını oluşturan bir polisakkarittir.
Yağ asidi polisakkaritler, en az bulunan polisakkaritlerdir. Bunlar, kitin ve mukopolisakkaritlerdir.
- Kitin: Böceklerin dış iskeletini oluşturan bir polisakkarittir.
- Mukopolisakkaritler: Hayvanların hücre duvarlarını oluşturan bir polisakkaritlerdir.
Lipitler, canlıların yapısında depolanmış enerji kaynağıdır. Ayrıca, hücre zarlarının yapısında yer alır ve bazı hormonların yapısında bulunur.
Lipitler, yağ asitleri ve gliserolün birleşmesiyle oluşan bileşiklerdir. Yağ asitleri, karbon, hidrojen ve oksijen atomlarından oluşan bileşiklerdir.
Lipitler, basit lipitler ve kompleks lipitler olmak üzere iki ana gruba ayrılır.
Basit lipitler, monomerik yapıya sahiptirler. Yani, daha küçük parçalara ayrılamazlar. Basit lipitler, yağlar ve yağ alkolleri olmak üzere iki alt gruba ayrılır.
Yağlar, en yaygın lipit türüdür. Bitkisel ve hayvansal yağlar olmak üzere iki gruba ayrılır.
- Bitkisel yağlar: Zeytinyağı, ayçiçek yağı, mısır özü yağı gibi yağlardır.
- Hayvansal yağlar: Tereyağı, kuyruk yağı, domuz yağı gibi yağlardır