9. Sınıf Biyoloji Özeti
Biyoloji, canlıların yapılarını, yaşamsal faaliyetlerini, davranışlarını, gelişimlerini, yeryüzündeki dağılışlarını, birbirleriyle ve çevreleriyle olan ilişkilerini inceleyen bilim dalıdır. Biyoloji, canlıların canlılığını sağlayan temel özellikleri ve bu özelliklerin nasıl ortaya çıktığını araştırır.
Canlıların Ortak Özellikleri
Canlılar, şu ortak özelliklere sahiptir:
- Organizasyon: Canlılar, hücrelerden oluşan yapılardır.
- Metabolizma: Canlılar, madde ve enerji alışverişi yaparlar.
- Büyüme ve gelişme: Canlılar, büyür ve gelişirler.
- **Doğada bulunan madde ve enerjiyi kullanarak yaşarlar.
- **Çevrelerine uyum sağlarlar.
- Üreme: Canlılar, kendi türlerini devam ettirirler.
Canlıların Temel Bileşenleri
Canlıların yapısını oluşturan temel bileşikler, inorganik ve organik bileşiklerdir.
İnorganik Bileşikler
İnorganik bileşikler, canlıların yapılarında az miktarda bulunurlar. Su, mineraller ve gazlar, inorganik bileşiklere örnektir.
Su
Su, canlıların yapılarında en fazla bulunan maddedir. Canlıların %70-90’ı sudan oluşur. Su, canlıların yaşamsal faaliyetleri için gereklidir. Örneğin, su, hücrelerin şişmesini ve büzülmesini sağlar. Ayrıca, su, besinlerin taşınmasında, solunumda ve boşaltım sisteminde önemli rol oynar.
Mineraller
Mineraller, canlıların yapılarında bulunan inorganik bileşiklerdir. Mineraller, canlıların büyümesi ve gelişmesi için gereklidir. Örneğin, kalsiyum, kemiklerin ve dişlerin oluşumunda; demir, kanın yapısında; fosfor, hücre zarının yapısında önemli rol oynar.
Gazlar
Gazlar, canlıların yapılarında çok az miktarda bulunurlar. Oksijen, karbondioksit ve azot, canlılar için gerekli olan gazlardır. Oksijen, solunumda kullanılır. Karbondioksit, solunum sonucunda açığa çıkar. Azot, proteinlerin yapısında bulunur.
Organik Bileşikler
Organik bileşikler, canlıların yapılarında bol miktarda bulunan bileşiklerdir. Karbon, hidrojen ve oksijen, organik bileşiklerin temel elementleridir.
Karbonhidratlar
Karbonhidratlar, canlıların en önemli enerji kaynağıdır. Karbonhidratlar, bitkilerde fotosentez yoluyla üretilirler. Karbonhidratlar, yapısal olarak basit ve kompleks karbonhidratlar olmak üzere iki gruba ayrılırlar.
- Basit karbonhidratlar, şekerlerdir. Şekerler, tek ya da iki molekülden oluşurlar. Örneğin, glikoz, fruktoz ve laktoz, basit karbonhidratlara örnektir.
- Kompleks karbonhidratlar, nişasta ve selüloz gibi bileşiklerdir. Nişasta, bitkilerde depolanan bir karbonhidrattır. Selüloz, bitkilerin hücre duvarlarını oluşturan bir karbonhidrattır.
Lipitler
Lipitler, yağlar, yağ asitleri ve fosfolipitlerdir. Lipitler, hücre zarının yapısında bulunurlar. Ayrıca, lipitler, enerji kaynağı olarak da kullanılırlar.
Proteinler
Proteinler, canlıların yapı ve işlevinde önemli rol oynayan bileşiklerdir. Proteinler, amino asitlerden oluşurlar. Amino asitler, birbirine peptit bağı ile bağlanarak proteinleri oluştururlar. Proteinler, yapısal proteinler, enzimler, hormonlar, savunma proteinleri ve taşıma proteinleri gibi farklı gruplara ayrılırlar.
Enzimler
Enzimler, canlılarda gerçekleşen kimyasal reaksiyonları hızlandıran proteinlerdir. Enzimler, canlılarda metabolizma olaylarının gerçekleşmesinde önemli rol oynarlar. Enzimler, substrat moleküllerine bağlanarak, bu moleküllerin yapılarında değişikliklere neden olurlar.
Hücre
Hücre, canlıların en küçük yapı birimidir. Canlılar, bir veya daha fazla sayıda hücreden oluşurlar. Hücreler, hücre zarı, sitoplazma ve çekirdek olmak üzere üç temel bölümden oluşurlar.
Hücre Zarı
Hücre zarı, hücreyi çevreleyen ve hücreyi dış ortamdan ayıran bir yapıdır. Hücre zarı, yarı geçirgen bir yapıya sahiptir. Bu nedenle, hücre z