Çıkarım Örnekleri
Çıkarım, bir veya daha fazla öncülün varlığında, bir sonuca varma sürecidir. Öncüllerden sonuç, mantıksal olarak takip edilir. Çıkarım, günlük yaşamda ve bilimde yaygın olarak kullanılan bir düşünme biçimidir.
Çıkarım Türleri
Çıkarım, öncüllerinin sayısına ve niteliğine göre farklı türlere ayrılabilir.
- Tek öncüllü çıkarım: Tek öncüllü çıkarımlarda, bir öncülden bir sonuç çıkarılır. Bu tür çıkarımlara entimema da denir. Örneğin, “Her kedi hayvandır. Bu hayvan bir kedidir. O halde bu hayvan bir hayvandır.” çıkarımında, “Her kedi hayvandır.” öncülünden “Bu hayvan bir kedidir” öncülüyle birlikte, “O halde bu hayvan bir hayvandır.” sonucu çıkarılır.
- İki öncüllü çıkarım: İki öncüllü çıkarımlarda, iki öncülden bir sonuç çıkarılır. Bu tür çıkarımlara sillogizm de denir. Örneğin, “Tüm insanlar ölümlüdür. Sokrates bir insandır. O halde Sokrates ölümlüdür.” çıkarımında, “Tüm insanlar ölümlüdür.” ve “Sokrates bir insandır.” öncüllerinden “O halde Sokrates ölümlüdür.” sonucu çıkarılır.
Çıkarım Örnekleri
Çıkarım örnekleri, günlük yaşamımızda ve bilimde yaygın olarak karşımıza çıkmaktadır. Örneğin, aşağıdaki cümleler çıkarım örnekleridir:
- Gök gürledi, o halde yağmur yağıyor.
- Bugün hava sıcak, o halde denize gidebiliriz.
- Işık hızında giden bir cismin kütlesi sonsuzdur.
- Eğer x = 2 ise, 2x = 4.
Bu çıkarımların her birinde, bir veya daha fazla öncülden bir sonuç çıkarılır. Örneğin, “Gök gürledi, o halde yağmur yağıyor.” çıkarımında, “Gök gürledi.” öncülünden “Yağmur yağıyor.” sonucu çıkarılır. Bu çıkarım, günlük yaşamda yaygın olarak kullanılan bir çıkarım türüdür.
Çıkarımda Hatalar
Çıkarımlarda hata yapılması mümkündür. Çıkarımda yapılan hatalara çıkarım hatası denir. Çıkarım hatalarının birçok farklı türü vardır.
- Sonuç hatası: Çıkarımda, öncüllerden sonuç doğru bir şekilde çıkarılmaz. Örneğin, “Tüm kedilerin kuyruğu vardır. Bu hayvan bir kedidir. O halde bu hayvanın kuyruğu vardır.” çıkarımında, “Tüm kedilerin kuyruğu vardır.” öncülü doğru olsa da, “Bu hayvan bir kedidir” öncülü yanlıştır. Bu nedenle, sonuç hatası yapılmış olur.
- Öncül hatası: Çıkarımda, bir veya daha fazla öncül doğru değildir. Örneğin, “Tüm insanlar ölümlüdür. Sokrates bir insan değildir. O halde Sokrates ölümlüdür.” çıkarımında, “Sokrates bir insan değildir” öncülü yanlıştır. Bu nedenle, öncül hatası yapılmış olur.
- Mantık hatası: Çıkarımda, mantık kuralları doğru bir şekilde uygulanmaz. Örneğin, “Tüm insanlar ölümlüdür. Sokrates bir insandır. O halde Sokrates bir kedidir.” çıkarımında, mantık kuralları doğru bir şekilde uygulanmadığı için, sonuç doğru değildir.
Çıkarımda Dikkat Edilmesi Gerekenler
Çıkarımlarda hata yapmamak için dikkat edilmesi gereken bazı noktalar vardır:
- Öncüllerin doğruluğundan emin olun.
- Çıkarımda mantık kurallarının doğru bir şekilde uygulandığından emin olun.
- Çıkarımda yapılan çıkarım hatası türlerini öğrenin.
Çıkarım, günlük yaşamda ve bilimde yaygın olarak kullanılan bir düşünme biçimidir. Çıkarımlarda hata yapmamak için, öncüllerin doğruluğundan emin olmak ve mantık kurallarının doğru bir şekilde uygulandığından emin olmak önemlidir.