Orhun Yazıtları Kim Buldu?
Orhun Yazıtları, Türklerin bilinen ilk yazılı eseridir. 735-739 yılları arasında, Göktürk Kağanlığı’nın en parlak döneminde, Bilge Kağan, Kül Tigin ve Tonyukuk adına dikilmiştir. Yazıtlar, Orhun ve Selenge nehirleri arasında, günümüzde Moğolistan sınırları içinde yer almaktadır.
Orhun Yazıtları’nın ilk kez kim tarafından bulunulduğuna dair kesin bir bilgi yoktur. Ancak, yazıtların ilk kez 1889 yılında Rus arkeolog Nikolay Yadrintsev tarafından görüldüğü kabul edilmektedir. Yadrintsev, 1889 yılında Orhun Nehri’nin kıyısında yaptığı bir keşif gezisi sırasında, yazıtlardan birinin bir kısmını bulmuştur. Yadrintsev, yazıtların önemini fark etmiş ve bunları daha ayrıntılı olarak incelemek için bir ekip kurmuştur.
Yadrintsev’in ekibi, 1890 yılında yazıtların bulunduğu bölgeye tekrar gitmiştir. Bu sefer, yazıtların tamamı incelenmiş ve fotoğrafları çekilmiştir. Yadrintsev, yazıtların metnini deşifre etmeye çalışmış, ancak başarılı olamamıştır.
Orhun Yazıtları’nın metnini deşifre eden kişi, Danimarkalı dilbilimci Vilhelm Thomsen olmuştur. Thomsen, 1893 yılında, yazıtların üzerinde bulunan bazı kelimeleri ve ifadelerin, Eski İskandinav dilindeki benzerleriyle eşleştiğini fark etmiştir. Bu benzerliklere dayanarak, Thomsen, yazıtların Orhun alfabesi ile yazılmış olduğunu ve Göktürk dilinde yazılmış olduğunu ortaya çıkarmıştır.
Thomsen, 15 Aralık 1893 tarihinde, Kopenhag Bilimler Akademisi’nde yaptığı bir konuşmada, Orhun Yazıtları’nın metnini deşifre ettiğini açıklamıştır. Thomsen’in bu açıklaması, Türk tarihi ve kültürü için bir dönüm noktası olmuştur.
Orhun Yazıtları’nın Önemi
Orhun Yazıtları, Türk tarihinin ve kültürünün önemli bir kaynağıdır. Yazıtlar, Göktürk Kağanlığı’nın siyasi, askeri, sosyal ve kültürel yapısı hakkında önemli bilgiler vermektedir.
Orhun Yazıtları’nın önemi şu şekilde özetlenebilir:
- Türklerin bilinen ilk yazılı eseridir.
- Göktürk Kağanlığı’nın en parlak dönemine ait bilgiler içermektedir.
- Türk tarihinin ve kültürünün önemli bir kaynağıdır.
- Türk dilinin gelişimi hakkında önemli bilgiler vermektedir.
Orhun Yazıtları’nın İçeriği
Orhun Yazıtları, üç ana bölümden oluşmaktadır:
- Bilge Kağan Yazıtı: Bilge Kağan’ın kendi ağzından yazılmış bir anıttır. Yazıt, Bilge Kağan’ın hükümdarlığı dönemindeki olayları, Türklerin siyasi ve askeri başarılarını, Bilge Kağan’ın kişiliğini ve düşüncelerini anlatmaktadır.
- Kül Tigin Yazıtı: Bilge Kağan’ın kardeşi Kül Tigin’in anısına yazılmış bir anıttır. Yazıt, Kül Tigin’in hayatını, başarılarını ve kişiliğini anlatmaktadır.
- Tonyukuk Yazıtı: Tonyukuk’un anısına yazılmış bir anıttır. Yazıt, Tonyukuk’un hayatını, başarılarını ve Türk tarihine katkılarını anlatmaktadır.
Orhun Yazıtları, Türk dilinin gelişimi açısından da önemli bir yere sahiptir. Yazıtlar, Göktürk dilinin en eski ve en iyi örneklerindendir. Yazıtlar sayesinde, Göktürk dilinin grameri, söz varlığı ve ses yapısı hakkında önemli bilgiler elde edilmiştir.
Orhun Yazıtları’nın Türk Kültürü Üzerindeki Etkisi
Orhun Yazıtları, Türk kültürünün gelişiminde önemli bir rol oynamıştır. Yazıtlar, Türklerin kendi tarihleri ve kültürleri hakkında bilinçlenmesine katkıda bulunmuştur. Yazıtlar, Türklerin milliyetçilik duygularının gelişmesine de zemin hazırlamıştır.
Orhun Yazıtları, günümüzde de Türkler için önemli bir kültürel değerdir. Yazıtlar, Türklerin tarih ve kültürünü tanımak isteyenler için önemli bir kaynaktır.
Sonuç
Orhun Yazıtları, Türk tarihinin ve kültürünün önemli bir kaynağıdır. Yazıtlar, Türklerin bilinen ilk yazılı eseridir ve Göktürk Kağanlığı’nın en parlak dönemine ait bilgiler içermektedir. Orhun Y