Dünyanın Yuvarlak Olduğunu İlk Kim Buldu?
Dünyanın yuvarlak olduğu fikri, antik çağlardan beri var olan bir düşüncedir. Bu fikri ilk ortaya atan kişi, MÖ 500’lü yıllarda yaşamış olan İyonyalı filozof Pisagor’dur. Pisagor, ayın şeklini gözlemleyerek dünyanın da bir küre şeklinde olması gerektiğini düşünmüştür.
Pisagor’dan sonra dünyanın yuvarlak olduğunu savunan birçok bilim insanı ve filozof olmuştur. Bu kişiler, dünyanın yuvarlak olduğunu kanıtlamak için çeşitli gözlem ve deneyler yapmışlardır.
Dünyanın Yuvarlak Olduğunu Kanıtlayan Gözlemler
Dünyanın yuvarlak olduğunu kanıtlayan gözlemlerden bazıları şunlardır:
- Ufka doğru giden gemilerin ufukta kaybolması: Ufka doğru giden bir gemi, önce yelkenleri, sonra gövdesi ve en son da direkleri kaybolur. Bu, dünyanın yuvarlak olduğu içindir. Eğer dünya düz olsaydı, gemiler sonsuza kadar görülebilecekti.
- Gece gökyüzünde görülen takımyıldızlarının konumunun değiştiği: Aynı takımyıldızları, farklı enlemlerde farklı konumlarda görülür. Bu, dünyanın yuvarlak olduğu içindir. Eğer dünya düz olsaydı, aynı takımyıldızları her enlemden aynı konumda görülürdü.
- Güneş tutulması sırasında görülen gölgelerin şekli: Güneş tutulması sırasında, Ay’ın gölgesi dünyanın yüzeyine düşer. Bu gölge, dünyanın bir çember şeklinde olduğunu gösterir.
Dünyanın Yuvarlak Olduğunu Kanıtlayan Deneyler
Dünyanın yuvarlak olduğunu kanıtlayan deneylerden bazıları şunlardır:
- Eratosthenes’in deneyleri: MÖ 3. yüzyılda yaşamış olan Yunanlı matematikçi ve coğrafyacı Eratosthenes, dünyanın çevresini ölçmek için bir deney yapmıştır. Eratosthenes, dünyanın bir küre şeklinde olduğunu varsayarak, iki farklı yerdeki gölgelerin uzunluğunu ölçmüştür. Bu ölçümlerden yola çıkarak, dünyanın çevresini yaklaşık 40.000 kilometre olarak hesaplamıştır.
- Claudius Ptolemy’un deneyleri: MÖ 2. yüzyılda yaşamış olan Yunanlı astronom ve matematikçi Claudius Ptolemy, dünyanın yuvarlak olduğunu kanıtlamak için çeşitli deneyler yapmıştır. Ptolemy, gemilerin ufukta kaybolmasını, gece gökyüzünde görülen takımyıldızlarının konumunun değişmesini ve güneş tutulması sırasında görülen gölgelerin şeklini inceleyerek, dünyanın yuvarlak olduğunu savunmuştur.
Ferdinand Macellan’ın Seferleri
Dünyanın yuvarlak olduğunu fiilen kanıtlayan kişi ise Portekizli kaşif Ferdinand Macellan’dır. Macellan, 1519’dan 1522’ye kadar Doğu Hint Adaları’na yaptığı sefer sırasında, dünyanın çevresini dolaşmıştır. Bu sefer, dünyanın yuvarlak olduğunu kesin olarak kanıtlayan ilk sefer olmuştur.
Macellan’ın seferinde, beş gemiyle birlikte 270 mürettebat yer almıştır. Sefer, Güney Amerika’nın güneyinde bulunan Magellan Boğazı’ndan geçerek başladı. Macellan, sefer sırasında, dünyanın yuvarlak olduğunu gösteren çeşitli gözlemler yapmıştır. Örneğin, gemiler, ufukta kaybolduğunda, yelkenleri ve gövdeleri önce kaybolur, direkleri daha sonra kaybolur. Bu, dünyanın yuvarlak olduğu içindir.
Macellan, seferinin sonunda, Doğu Hint Adaları’na ulaşmayı başarmıştır. Ancak, bu yolculuk sırasında, Macellan ve birçok mürettebat üyesi ölmüştür. Macellan’ın ölümünden sonra, sefere devam eden Juan Sebastián Elcano, dünyanın çevresini dolaşmayı başaran ilk insan olmuştur.
Dünyanın Yuvarlak Olmasının Önemi
Dünyanın yuvarlak olduğunun anlaşılması, bilim ve teknolojide önemli bir dönüm noktası olmuştur. Bu anlayış, denizcilik, astronomi ve coğrafya gibi alanlarda büyük ilerlemelere yol açmıştır.
Dünyanın yuvarlak olduğunun anlaşılması, aynı zamanda, insanların dünyayı ve evreni daha iyi anlamalarına da katkı sağlamıştır. Bu anlayış, insanların dünyayı daha geniş bir bakış açısıyla görmelerini ve daha bilimsel düşünmelerini sağlamıştır.