Orhun Kitabeleri’nin Bulunuşu
Orhun Kitabeleri, Türklerin ilk yazılı eserleridir. 8. yüzyılda, şimdiki Moğolistan’ın Orhun Vadisi’nde, Baykal Gölü’nün güneyinde dikilmiştir. Bu yazıtlar, II. Göktürk Devleti’nin hükümdarları Bilge Kağan, Kültigin ve Tonyukuk adına yazılmıştır.
Orhun Kitabeleri’nin ilk keşfi, 1889 yılında Rus arkeolog Nikolay Yadrintsev tarafından yapılmıştır. Yadrintsev, Orhun Irmağı kıyılarında, iki büyük yazıt görmüştür. Bu yazıtları inceledikten sonra, bunların Türklere ait olduğunu ve Göktürk alfabesi ile yazılmış olduğunu fark etmiştir.
Yadrintsev, bu yazıtların önemini fark etmiş ve onları kopyalamıştır. Daha sonra, bu kopyaları St. Petersburg’da bulunan Rus Bilimler Akademisi’ne göndermiştir.
Orhun Kitabeleri’nin ilk çevirisi, Danimarkalı dilbilimci Wilhelm Thomsen tarafından yapılmıştır. Thomsen, bu yazıtları, 1893 yılında, İsveç Bilimler Akademisi’nde yaptığı bir konuşmada açıklamıştır.
Thomsen, Orhun Kitabeleri’ni çevirmek için, Yenisey Yazıtları’nı da kullanmıştır. Yenisey Yazıtları, 1721 yılında, Rus bitki bilimci Daniel Gottlieb Messerschmidt ve İsveçli tutsak subay Johan von Strahlenberg tarafından bulunmuştur.
Thomsen’in çevirisi, Türk tarihi ve kültürü için büyük bir öneme sahiptir. Bu çeviri sayesinde, Türklerin, Orta Asya’da önemli bir uygarlık kurdukları ve kendi alfabelerini kullandıkları anlaşılmıştır.
Orhun Kitabeleri’nin Önemi
Orhun Kitabeleri, Türklerin ilk yazılı eserleri olması nedeniyle, büyük bir öneme sahiptir. Bu yazıtlar, Türklerin tarih, kültür ve dili hakkında önemli bilgiler içermektedir.
Orhun Kitabeleri’nden elde edilen bilgilere göre, Türkler, 8. yüzyılda, Orta Asya’da güçlü bir devlet kurmuştur. Bu devlet, Çin, Bizans ve Sasani gibi büyük güçlerle mücadele etmiştir.
Orhun Kitabeleri, Türklerin, güçlü bir ordu ve kültüre sahip olduklarını göstermektedir. Bu yazıtlarda, Türklerin savaşçılıkları, erdemleri ve devlet yönetimi hakkında bilgiler yer almaktadır.
Orhun Kitabeleri, Türklerin, Göktürk alfabesini kullandıklarını göstermektedir. Bu alfabe, 38 harften oluşmaktadır. Göktürk alfabesi, Türk dilini yazmak için kullanılan ilk alfabedir.
Orhun Kitabeleri, Türklerin, Orta Asya’da önemli bir uygarlık kurduğunu göstermektedir. Bu yazıtlar, Türklerin, tarih, kültür ve dili hakkında önemli bilgiler içermektedir.
Orhun Kitabeleri’nin Yapısı
Orhun Kitabeleri, üç ayrı yazıttan oluşmaktadır:
- Bilge Kağan Anıtı: Bilge Kağan’ın oğlu Kültigin tarafından yaptırılmıştır. Bu yazıt, 735 yılında dikilmiştir.
- Kültigin Anıtı: Kültigin’in yeğeni Bilge Kağan tarafından yaptırılmıştır. Bu yazıt, 732 yılında dikilmiştir.
- Tonyukuk Anıtı: Tonyukuk tarafından yaptırılmıştır. Bu yazıt, 716 yılında dikilmiştir.
Bu yazıtlar, dikilitaş şeklindedir. Yükseklikleri 3-4 metre arasında değişmektedir. Yazıtlar, Göktürk alfabesi ile yazılmıştır.
Yazıtların üst kısmında, Türklerin hükümdarı Bilge Kağan’ın portresi yer almaktadır. Portrenin altında, Bilge Kağan’ın ölümü ve cenazesi hakkında bilgiler yer almaktadır.
Yazıtların orta kısmında, Bilge Kağan’ın ve Kültigin’in başarıları anlatılmaktadır. Bu bölümde, Türklerin savaşları, devlet yönetimi ve kültürleri hakkında bilgiler yer almaktadır.
Yazıtların alt kısmında, Tonyukuk’un hayatı ve başarıları anlatılmaktadır. Bu bölümde, Tonyukuk’un Bilge Kağan’a verdiği öğütler yer almaktadır.
Orhun Kitabeleri’nin Etkileri
Orhun Kitabeleri, Türk tarihi ve kültürü üzerinde büyük bir etkiye sahiptir. Bu yazıtlar, Türklerin tarih, kültür ve dili hakkında önemli bilgiler içermektedir.
Orhun Kitabeleri, Türklerin, Orta Asya’da önemli bir uygarlık kurduğunu göstermektedir. Bu yazıtlar, Türklerin, güçlü bir ordu ve kültüre sahip olduklarını göstermektedir