Nitrik ve Sülfürik Asitlerin Keşfi
Nitrik ve sülfürik asitler, kimya endüstrisinde en önemli iki asittir. Her ikisi de güçlü okside edicilerdir ve çeşitli endüstriyel süreçlerde kullanılırlar. Bu asitlerin keşfi, kimya tarihinin önemli dönüm noktalarından biridir.
Nitrik asidin keşfi
Nitrik asidin keşfi, 8. yüzyılda yaşamış olan Müslüman simyacısı Ebu Musa Câbir bin Hayyan’a (721-815) atfedilir. Câbir, nitrik asidi “yenime uğratıcı, renksiz ve yoğunluğu yüksek sıvı” olarak tanımlamıştır. Câbir’in nitrik asidi nasıl ürettiği kesin olarak bilinmemekle birlikte, muhtemelen potasyum nitratı (KNO3) sülfürik asit (H2SO4) ile ısıtarak ürettiği düşünülmektedir. Bu reaksiyon şu şekilde gerçekleşir:
KNO3 + H2SO4 → HNO3 + K2SO4Nitrik asit, Orta Çağ Avrupa’sında da bilinmekteydi. 13. yüzyılda yaşamış olan İtalyan kimyacısı Albertus Magnus, nitrik asidin camı eritebileceğini keşfetmiştir.
- yüzyılda, Alman kimyager Johann Rudolph Glauber, nitrik asidi daha verimli bir şekilde üretmek için bir yöntem geliştirmiştir. Glauber, potasyum nitratı sülfürik asit ile damıtarak nitrik asit elde etmiştir. Bu yöntem, günümüzde de nitrik asit üretiminde kullanılan en yaygın yöntemdir.
Sülfürik asidin keşfi
Sülfürik asidin keşfi de Câbir bin Hayyan’a atfedilir. Câbir, sülfürik asidi “sürkleyici, renksiz ve yoğunluğu yüksek sıvı” olarak tanımlamıştır. Câbir’in sülfürik asidi nasıl ürettiği de kesin olarak bilinmemekle birlikte, muhtemelen kükürt ve nitrat tuzlarını ısıtarak ürettiği düşünülmektedir. Bu reaksiyon şu şekilde gerçekleşir:
S + 4HNO3 → H2SO4 + 4NO2 + 2H2OSülfürik asit, Orta Çağ Avrupa’sında da bilinmekteydi. 14. yüzyılda yaşamış olan İtalyan kimyacısı Giovanni da Vercelli, sülfürik asidin metalleri çözebileceğini keşfetmiştir.
- yüzyılda, Alman kimyager Andreas Libavius, sülfürik asidi daha verimli bir şekilde üretmek için bir yöntem geliştirmiştir. Libavius, kükürt ve nitrat tuzlarını ısıtarak sülfürik asit elde etmiştir. Bu yöntem, Câbir bin Hayyan’ın yönteminden daha verimliydi ve sülfürik asitin yaygın olarak kullanılmasına yol açtı.
Nitrik ve sülfürik asitlerin önemi
Nitrik ve sülfürik asitler, kimya endüstrisinde en önemli iki asittir. Her ikisi de çeşitli endüstriyel süreçlerde kullanılırlar.
Nitrik asit, gübre üretiminde, patlayıcı madde üretiminde, boya üretiminde ve nitroselüloz üretiminde kullanılır.
Sülfürik asit, akü üretiminde, gübre üretiminde, kimyasalların üretiminde ve metallerin işlenmesinde kullanılır.
Nitrik ve sülfürik asitler, kimya endüstrisinin gelişiminde önemli bir rol oynamışlardır. Bu asitlerin keşfi, kimyasalların üretimini ve kullanımını büyük ölçüde kolaylaştırmıştır.
Nitrik ve sülfürik asitlerin tehlikeleri
Nitrik ve sülfürik asitler, güçlü okside edicilerdir. Bu nedenle, cilt, gözler ve solunum sistemi için çok tehlikelidirler. Nitrik asit ayrıca yanıcı bir maddedir.
Nitrik ve sülfürik asitlerle çalışırken, gerekli güvenlik önlemlerini almak çok önemlidir. Bu asitlerle çalışırken, koruyucu eldiven, koruyucu gözlük ve solunum maskesi takılmalıdır. Bu asitler cilt ile temas ederse, hemen bol su ile yıkanmalıdır. Bu asitler gözlere temas ederse, hemen bol su ile yıkanmalı ve bir doktora başvurulmalıdır. Bu asitler solunduğunda, hemen temiz havaya çıkılmalıdır.
Nitrik ve sülfürik asitler, dikkatli bir şekilde kullanılmadıkları takdirde ciddi yaralanmalara veya ölüme neden olabilirler.