Kayıt Dışı Ekonomi Nedir?
Kayıt dışı ekonomi, resmi kayıtlarda yer almayan, vergiye tabi olmayan ve ekonomik faaliyetler olarak tanımlanabilir. Bu faaliyetler, yasal veya yasadışı olabilir. Yasal kayıt dışı ekonomi, vergi kaçakçılığı, kayıt dışı istihdam ve kayıt dışı ticaret gibi faaliyetlerden oluşur. Yasadışı kayıt dışı ekonomi ise, kara para aklama, uyuşturucu ticareti, silah kaçakçılığı ve diğer suç faaliyetlerini kapsar.
Kayıt Dışı Ekonominin Nedenleri
Kayıt dışı ekonominin nedenleri, ekonomik, sosyal ve politik faktörler olarak sınıflandırılabilir.
Ekonomik nedenler
- Vergi oranlarının yüksek olması
- Vergi denetimlerinin yetersiz olması
- Sosyal güvenlik primlerinin yüksek olması
- İşsizlik oranının yüksek olması
- Ekonomik belirsizlik
Sosyal nedenler
- Devlete güvensizlik
- Vergi bilincinin düşük olması
- Kayıt dışı ekonominin yaygın olması
Politik nedenler
- Devletin güçlü olmaması
- Yolsuzluk
- Mafya baskısı
Kayıt Dışı Ekonominin Etkileri
Kayıt dışı ekonominin hem ekonomik hem de sosyal etkileri vardır.
Ekonomik etkiler
- Gayri safi yurt içi hasılanın (GSYİH) düşük olması
- Vergi gelirlerinin azalması
- Rekabetin bozulması
- İşgücü piyasasının bozulması
- Ekonomik büyümenin yavaşlaması
Sosyal etkiler
- Yoksulluğun artması
- Eğitim ve sağlık hizmetlerine erişimin zorlaşması
- Suç oranının artması
- Toplumsal huzurun bozulması
Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele
Kayıt dışı ekonomiyle mücadele, hem devlet hem de özel sektörün işbirliğini gerektiren bir süreçtir. Bu mücadelede izlenebilecek başlıca politikalar şunlardır:
Vergi politikaları
- Vergi oranlarının düşürülmesi
- Vergi denetimlerinin etkinleştirilmesi
- Vergi ödemelerinin kolaylaştırılması
Sosyal politikalar
- Vergi bilincinin artırılması
- Devlete güvenin sağlanması
- Kayıt dışı ekonominin zararlarının anlatılması
Politik politikalar
- Devletin güçlendirilmesi
- Yolsuzluğun önlenmesi
- Mafya baskısının azaltılması
Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadelede Türkiye’de Yapılan Çalışmalar
Türkiye’de kayıt dışı ekonomiyle mücadelede, 2000’li yıllardan sonra önemli adımlar atılmıştır. Bu kapsamda, Gelir İdaresi Başkanlığı ve Vergi Denetim Kurulu oluşturulmuş, MASAK başkanlığının görevlerinin genişletilmesi sağlanmış, kredi kartı kullanım oranındaki artışın sağlanması için çalışmalar yapılmıştır. Ayrıca, Kayıt dışı Ekonomiyle Mücadele Stratejisi Eylem Planları hazırlanmış ve bu plan doğrultusunda çeşitli faaliyetler yürütülmüştür.
Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadelede Öneriler
Kayıt dışı ekonomiyle mücadelede etkin olunabilmesi için, aşağıdaki öneriler dikkate alınabilir:
- Vergi oranlarının düşürülmesine yönelik çalışmalara devam edilmeli, ancak vergi gelirlerinin artırılması için de gerekli önlemler alınmalıdır.
- Vergi denetimleri etkinleştirilmeli, bu kapsamda teknolojiden yararlanılmalı ve denetim personelinin eğitimi artırılmalıdır.
- Vergi ödemelerinin kolaylaştırılması için gerekli düzenlemeler yapılmalı, vergi beyannamelerinin elektronik ortamda verilmesi teşvik edilmelidir.
- Vergi bilincinin artırılması için eğitim ve bilgilendirme faaliyetlerine ağırlık verilmelidir.
- Devlete güvenin sağlanması için gerekli çalışmalar yapılmalı, yolsuzluk ve mafya baskısı ile mücadele edilmelidir.
Kayıt dışı ekonomiyle mücadele, hem ekonomik hem de sosyal açıdan önemli bir konudur. Bu mücadelede etkin olunabilmesi için, tüm paydaşların işbirliği ve koordinasyonu gerekmektedir.