Kapıldın Kobayları
Kapıldın Kobayları, 1961 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde gerçekleşen bir psikoloji deneyine verilen isimdir. Bu deney, Stanford Üniversitesi’nde psikolog Philip Zimbardo tarafından gerçekleştirilmiştir. Deneyde, 24 erkek üniversite öğrencisi, hapishane ortamını simüle etmek için tasarlanmış bir odada iki hafta boyunca mahkum ve gardiyanlık rolleri üstlenmeye zorlanmışlardır.
Deney, başlangıçta 14 gün sürmesi planlanmıştı, ancak Zimbardo ve yardımcıları, deneyde kontrolden çıktığını fark ettiklerinde sadece altı gün sonra sonlandırmaya karar verdiler. Deney sırasında, mahkumlar ve gardiyanlar arasında şiddet ve zulüm olayları yaşandı. Mahkumlar, gardiyanlar tarafından aşağılandı, dövüldü ve hatta tecavüze uğradı. Gardiyanlar ise, güçlerini ve otoritelerini kötüye kullandılar.
Kapıldın Kobayları, insan davranışının koşullara nasıl duyarlı olduğunu gösteren çarpıcı bir örnektir. Deney, insanların belirli koşullar altında nasıl kolayca otorite figürleri tarafından manipüle edilebileceğini ve hatta şiddete başvurabileceğini göstermektedir.
Deney Süreci
Deney, Stanford Üniversitesi’nin kampüsünde bulunan bir bodrum katında gerçekleştirildi. Bodrum katı, hapishaneyi simüle etmek için özel olarak tasarlandı. Odada, hücreler, bir koridor, bir komuta merkezi ve bir gözetleme kulesi vardı.
Deneyde yer alan 24 erkek öğrenci, gönüllü olarak katılmıştır. Öğrenciler, rastgele olarak mahkum ve gardiyan olarak seçilmiştir. Mahkumlar, hapishane kıyafetleri giydirilmiş ve hücrelere kapatılmıştır. Gardiyanlar ise, üniforma giydirilmiş ve demir sopalar ve biber gazı gibi ekipmanlarla donatılmıştır.
Deney başlar başlamaz, mahkumlar ve gardiyanlar hızla rollerine büründüler. Mahkumlar, gardiyanların baskısı altında boyun eğmeye başladılar. Gardiyanlar ise, güçlerini ve otoritelerini kötüye kullanmaya başladılar.
Deney sırasında, mahkumlar ve gardiyanlar arasında şiddet ve zulüm olayları yaşandı. Mahkumlar, gardiyanlar tarafından aşağılandı, dövüldü ve hatta tecavüze uğradı. Gardiyanlar ise, mahkumları izole ettiler, aç bıraktılar ve hatta onlara işkence yaptılar.
Deney Sonucu
Deney, altı gün sonra, Zimbardo ve yardımcıları tarafından sonlandırıldı. Deneyciler, deneyden kontrolden çıktığını fark ettiklerinde sonlandırma kararı verdiler.
Deney, insan davranışının koşullara nasıl duyarlı olduğunu gösteren çarpıcı bir örnektir. Deney, insanların belirli koşullar altında nasıl kolayca otorite figürleri tarafından manipüle edilebileceğini ve hatta şiddete başvurabileceğini göstermektedir.
Deney Sonrası Etkiler
Deney, hem mahkumlar hem de gardiyanlar üzerinde derin bir etkiye sahipti. Deneyden sonra, mahkumlar depresyon, anksiyete ve travma sonrası stres bozukluğu gibi sorunlar yaşadılar. Gardiyanlar ise, suçluluk, pişmanlık ve utanç gibi duygular yaşadılar.
Deney, Zimbardo’nun kariyerini de etkiledi. Zimbardo, deneyden sonra, psikolojideki otorite etkisi üzerine araştırmalara odaklandı. Zimbardo, deneyden elde edilen bulguların, toplama kampları ve diğer insan hakları ihlalleri gibi gerçek dünyadaki olaylara uygulanabileceğini savundu.
Deney Eleştirileri
Kapıldın Kobayları, psikoloji alanındaki en önemli deneylerden biridir. Ancak, deney, bazı yönlerden eleştirildi. Bazı eleştirmenler, deneyde kullanılan koşulların gerçek bir hapishane ortamını yansıtmadığını savundu. Diğer eleştirmenler ise, deneyde yer alan öğrencilerin, normalde nasıl davranacaklarını yansıtmadığını savundu.
Bununla birlikte, Kapıldın Kobayları, insan davranışının koşullara nasıl duyarlı olduğunu gösteren çarpıcı bir örnektir. Deney, insanların belirli koşullar altında nasıl kolayca otorite figürleri tarafından manipüle edilebileceğini ve hatta şiddete başvurabileceğini göstermektedir.