Keşanlı Ali Destanı, Haldun Taner’in yazdığı, 1964 yılında Karaca Tiyatrosu’nda sahnelenen ve Türk tiyatrosunun en önemli eserlerinden biri olarak kabul edilen bir oyundur. Oyun, işlemediği bir cinayet yüzünden hapse giren ve sevdiği kız Zilha tarafından dayısını öldürmekle suçlanan Keşanlı Ali’nin hikayesini anlatır.
Oyunun Konusu
Oyun, İstanbul’un yakınlarında bulunan Sineklidağ’da geçmektedir. Sineklidağ, gecekondulardan oluşan, ezilen, yoksul insanların yaşadığı bir varoştur. Keşanlı Ali, bu mahallede yaşayan, mert ve namuslu bir gençtir. Çamur İhsan ise mahallenin kabadayısıdır.
Bir gün, Çamur İhsan, Zilha’nın dayısıdır, mahallenin gençlerinden birini öldürür. Zilha’nın ağabeyi Temel, Çamur İhsan’ı öldürmek için Ali’den yardım ister. Ali, Temel’i vazgeçirmeye çalışır ama Temel, Ali’nin yardımıyla Çamur İhsan’ı öldürür.
Ali, Çamur İhsan’ı öldürdüğü için hapse girer. Hapisteyken, mahallede Ali’nin suçsuz olduğu söylentileri yayılır. Ali’nin suçsuz olduğuna inanan Sineklidağlılar, Ali’yi bir kahraman olarak görmeye başlarlar.
Ali, hapisten çıktıktan sonra Sineklidağ’a döner. Mahalleli, Ali’yi muhtar seçer. Ali, muhtar olarak Sineklidağ’da yeni bir düzen kurmaya çalışır. Mahallede haraç toplanmasını yasaklar, mahalleliyi eğitmeye çalışır.
Ali’nin yeni düzeni, mahallenin zenginlerini rahatsız eder. Zenginler, Ali’yi ortadan kaldırmak için plan yaparlar. Planlarına göre, Ali’yi Zilha’nın dayısı olarak tanıtacak ve Zilha’nın Ali’yi öldürmesini sağlayacaklardır.
Planları başarıyla uygulayan zenginler, Zilha’yı Ali’yi öldürmeye ikna ederler. Zilha, Ali’yi öldürmek için silahını doğrultur ama Ali’yi vuramaz. Ali, Zilha’ya gerçeği anlatır. Zilha, Ali’nin suçsuz olduğunu öğrenince çok üzülür.
Ali ve Zilha, birbirlerini affeder. Oyun, Ali ve Zilha’nın kavuşmasıyla sona erer.
Oyunun Temaları
Keşanlı Ali Destanı, birçok toplumsal temayı işleyen bir oyundur. Oyunda işlenen başlıca temalar şunlardır:
- Suç ve ceza: Oyun, işlemediği bir cinayet yüzünden hapse giren Ali’nin hikayesini anlatır. Bu tema, hukukun işleyişi ve adalet kavramlarını sorgulatır.
- Kahramanlık: Ali, suçsuz olduğu halde hapse girer ve mahallenin kahramanı olarak görülür. Bu tema, kahramanlık kavramının toplumsal bir inşa olduğunu gösterir.
- Aşk: Ali ve Zilha’nın aşkı, oyunun temel temalarından biridir. Bu tema, aşkın gücü ve toplumsal engelleri aşma potansiyelini gösterir.
Oyunun Eleştirel Değerlendirmesi
Keşanlı Ali Destanı, Türk tiyatrosunun en önemli eserlerinden biri olarak kabul edilir. Oyun, epik tiyatronun öncülerinden biri olarak kabul edilen Haldun Taner’in en başarılı eserlerinden biridir.
Oyunun en önemli özelliklerinden biri, toplumsal gerçekçiliğidir. Oyun, Türkiye’nin modernleşme sürecindeki toplumsal sorunları, gecekondulaşma, yoksulluk, mafyalaşma gibi temalar üzerinden ele alır.
Oyunun diğer bir önemli özelliği, halk oyunlarıyla olan ilişkisidir. Oyunda, meddah, orta oyunu, gölge oyunu gibi halk oyunlarından motifler kullanılır. Bu motifler, oyuna geleneksel bir renk katar.
Oyunun son olarak, müziği de önemli bir yere sahiptir. Oyunda, Yalçın Tura tarafından bestelenen şarkılar, oyunun atmosferini güçlendirir.
Oyun, 1964 yılında Atıf Yılmaz tarafından sinemaya uyarlanmıştır. 2011 yılında da Çağan Irmak’ın yönetmenliğinde televizyon dizisi olarak izleyicinin karşısına çıkmıştır.
Keşanlı Ali Destanı, Türk tiyatrosunun önemli bir eseri olarak günümüzde de ilgiyle izlenmeye devam ediyor.