Hücre Teorisi
Hücre teorisi, tüm canlıların en küçük yapısal ve fonksiyonel birimi olan hücreden meydana geldiğini ifade eden bir teoridir. Bu teori, 19. yüzyılda Robert Hooke, Matthias Schleiden ve Theodor Schwann tarafından geliştirilmiştir.
Hooke, 1665 yılında geliştirdiği mikroskopla odunsu bir doku olan mantar kesitlerini inceleyerek, bu dokuda küçük boşluklar olduğunu gözlemledi. Bu boşlukları “hücre” olarak adlandırdı.
Schleiden, 1838 yılında bitkileri inceleyerek, tüm bitkilerin hücrelerden meydana geldiğini saptadı.
Schwann, 1839 yılında hayvanları inceleyerek, tüm hayvanların da hücrelerden meydana geldiğini saptadı.
Bu gözlemler ve saptamalar sonucunda, hücre teorisi ortaya atıldı. Hücre teorisine göre;
- Tüm canlılar hücreden meydana gelir.
- Hücre, canlıların en küçük yapısal ve fonksiyonel birimidir.
- Hücreler, benzer yapı ve fonksiyonlara sahiptir.
- Hücreler çoğalarak yeni hücreler oluşturur.
Hücre Çeşitleri
Hücreler, yapı ve fonksiyonlarına göre iki ana gruba ayrılır:
- Prokaryot hücreler: Hücre zarı, sitoplazma ve ribozomlardan oluşur. Çekirdek zarı, endoplazmik retikulum, mitokondri, kloroplast gibi organeller bulunmaz.
[Image of Prokaryot hücre yapısı] - Ökaryot hücreler: Hücre zarı, sitoplazma, çekirdek zarı, endoplazmik retikulum, mitokondri, kloroplast gibi organellerden oluşur.
[Image of Ökaryot hücre yapısı]
Prokaryot Hücreler
Prokaryot hücreler, bakteri ve arkebakteri gibi basit yapılı canlılarda bulunur. Bu hücreler, 0,1-10 mikrometre arasında değişen boyutlardadır.
Prokaryot hücrelerin temel organelleri şunlardır:
- Hücre zarı: Hücreyi çevreleyen ve dış ortamdan ayırır.
- Sitoplazma: Hücrenin canlılığını sağlayan sıvı bir ortamdır.
- Ribozomlar: Protein sentezi yapan organellerdir.
Prokaryot hücrelerde çekirdek zarı, endoplazmik retikulum, mitokondri, kloroplast gibi organeller bulunmaz.
Ökaryot Hücreler
Ökaryot hücreler, bitki, hayvan, mantar ve protist gibi gelişmiş yapılı canlılarda bulunur. Bu hücreler, 10-100 mikrometre arasında değişen boyutlardadır.
Ökaryot hücrelerin temel organelleri şunlardır:
- Hücre zarı: Hücreyi çevreleyen ve dış ortamdan ayırır.
- Sitoplazma: Hücrenin canlılığını sağlayan sıvı bir ortamdır.
- Çekirdek zarı: Çekirdek içindeki yapıları dış ortamdan ayırır.
- Çekirdek: Hücrenin genetik materyalini (DNA ve RNA) içeren organeldir.
- Endoplazmik retikulum: Protein, yağ ve karbonhidrat sentezi yapan organeldir.
- Mitokondri: Hücrenin enerji üreten organelidir.
- Kloroplast: Bitkilerde fotosentez yapan organeldir.
Hücrenin Yapısı
Hücre, hücre zarı, sitoplazma ve organellerden oluşur.
Hücre Zarı
Hücreyi çevreleyen ve dış ortamdan ayırır. Hücre zarının temel görevi, hücreyi dış ortamdan korumak ve hücre içindeki maddelerin dışarıya çıkmasını engellemektir. Hücre zarının yapısı, çift katlı fosfolipidlerden oluşur. Fosfolipidler, bir hidrofilik (su seven) baş ve iki hidrofobik (su sevmeyen) kuyruğa sahiptir. Hidrofilik başlar, hücre zarının dış ve iç yüzeylerinde bulunur. Hidrofobik kuyruklar ise hücre zarının iç kısmında bir araya gelerek iki katman oluşturur.
Sitoplazma
Hücrenin canlılığını sağlayan sıvı bir ortamdır. Sitoplazmanın temel görevi, hücre içindeki organellerin ve maddelerin taşınmasını sağlamaktır. Sitoplazmanın yapısı, su, protein, karbonhidrat, yağ ve minerallerden oluşur