9. Sınıf Kimya 2. Ünite: Atom ve Periyodik Sistem
Atom Modelleri
Kimya biliminin temelini oluşturan atom, maddenin yapıtaşı olarak kabul edilir. Atomlar, çok küçük ve bölünemeyen yapılardır. Ancak, atomların yapısı hakkındaki bilgiler, bilimsel gelişmelere paralel olarak zaman içinde değişmiştir.
John Dalton Atom Modeli
John Dalton, 1808 yılında, atomların bölünemeyen ve birbirinden farklı kütle ve özelliklere sahip olduğunu öne sürerek atom modelinin temellerini atmıştır. Dalton atom modeline göre, atomlar;
- Bölünemezdir.
- Aynı elementin tüm atomlarının kütlesi ve özellikleri eşittir.
- Farklı elementlerin atomlarının kütlesi ve özellikleri farklıdır.
J. J. Thomson Atom Modeli
J. J. Thomson, 1897 yılında yaptığı deneylerde, katot ışınlarının negatif yüklü olduğunu keşfetmiştir. Bu keşif, atomların elektriksel olarak yüklü parçacıklardan oluştuğunu göstermiştir. Thomson atom modeli, atomun bir hamur tatlısı gibi, pozitif yüklü bir kürenin içinde negatif yüklü elektronların dağılmış olduğu bir modeldir.
Ernest Rutherford Atom Modeli
Ernest Rutherford, 1911 yılında yaptığı alfa parçacık saçılma deneylerinde, atomun merkezinde küçük ve yoğun bir çekirdek olduğunu keşfetmiştir. Rutherford atom modeli, atomun bir güneş sistemi gibi, merkezinde pozitif yüklü çekirdeğin, çevresinde ise negatif yüklü elektronların döndüğü bir modeldir.
Niels Bohr Atom Modeli
Niels Bohr, 1913 yılında, Rutherford atom modelini geliştirerek, elektronların çekirdek çevresinde belirli yörüngelerde döndüğünü öne sürmüştür. Bohr atom modeline göre, elektronlar çekirdek çevresinde sadece belirli enerji düzeylerinde bulunabilirler. Bu enerji düzeylerine kabuk adı verilir.
Modern Atom Modeli
Modern atom modeli, Bohr atom modelinin elektronların yörüngelerini kesin olarak tanımlayamadığını kabul eder. Bu modele göre, elektronlar çekirdek çevresinde belirli bölgelerde bulunurlar. Bu bölgelere orbital adı verilir.
Atomun Yapısı
Atomun temel yapı taşları, proton, nötron ve elektrondur.
- Protonlar, atomun çekirdeğinde bulunurlar ve pozitif yüklü parçacıklardır.
- Nötronlar, atomun çekirdeğinde bulunurlar ve yüksüz parçacıklardır.
- Elektronlar, atomun çekirdeğinin çevresinde dolanırlar ve negatif yüklü parçacıklardır.
Atomun kütlesi, proton ve nötronların toplam kütlesine eşittir. Elektronların kütlesi çok küçük olduğundan, atomun toplam kütlesine önemli bir katkısı yoktur.
Atomun yükü, protonların sayısına eşittir. Elektronların sayısı protonların sayısına eşit olduğunda atom nötrdür. Proton sayısı elektron sayısından fazla olduğunda atom pozitif yüklüdür. Proton sayısı elektron sayısından az olduğunda atom negatif yüklüdür.
Periyodik Sistem
Periyodik sistem, elementlerin özelliklerinin düzenli olarak değiştiği bir tablodur. Periyodik sistemde, elementler, atom numaralarına göre sıralanır.
Periyodik sistem, 7 periyot ve 18 gruptan oluşur.
Periyotlar
Periyotlar, atom numaralarına göre artarak sıralanan elementlerin oluşturduğu yatay sıralarıdır.
Periyotlarda, elementlerin atom numaraları arttıkça, atom yarıçapları azalır, iyonlaşma enerjileri artar, elektron ilgileri azalır, metalik özellik azalır, ametal özellik artar.
Gruplar
Gruplar, aynı yörüngede elektron bulunduran elementlerin oluşturduğu dikey sıralarıdır.
Gruplarda, elementlerin atom numaraları arttıkça, elektron sayısı artar. Ancak, aynı gruptaki elementlerin elektron dizilişlerindeki farklılıklar nedeniyle, grup özellikleri her zaman düzenli değildir.
Periyodik Sistemde Elementlerin Sınıflandırılması
Periyodik sistemde, elementler aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir:
- Metaller
Metaller, parlak, iletken ve dövülebilir özelliklere sahip elementlerdir. Periyodik sistemde, sol alt köşede yer alan elementler metallerdir.
- Ametaller
Ametaller, mat, yalıtkan ve sert özelliklere sahip elementlerdir. Periyodik sistemde, sağ üst köşede yer alan elementler a