9. Sınıf Biyoloji 1. Ünite Özeti
Biyoloji ve Canlıların Ortak Özellikleri
Biyoloji, canlıları inceleyen bilim dalıdır. Canlılar, çevreleriyle sürekli etkileşim içinde olan ve kendi kendini düzenleyebilen varlıklardır. Canlıların ortak özellikleri şu şekilde sıralanabilir:
- Canlılık
Canlılar, canlı ve cansız varlıkları birbirinden ayıran özellikler gösterir. Canlılık özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz:
* **Organizasyon:** Canlılar, hücrelerden oluşur. Hücre, canlıların en küçük yapı ve işlev birimidir.
* **Büyüme ve gelişme:** Canlılar, sürekli olarak büyür ve gelişirler. Bu büyüme ve gelişme, hücre bölünmesi ile gerçekleşir.
* **Metabolizma:** Canlılar, madde ve enerji alışverişi yaparlar. Bu alışverişe metabolizma denir.
* **Uygun çevre koşullarında yaşama:** Canlılar, belirli çevre koşullarında yaşarlar. Bu koşullar değiştiğinde, canlılar uyum sağlamaya çalışırlar.
* **Üreme:** Canlılar, kendi türlerini devam ettirmek için ürerler.
* **Duyusal uyarılara karşı tepki gösterme:** Canlılar, çevrelerindeki uyarılara karşı tepki gösterirler.Canlıların Yapısında Bulunan Temel Bileşenler
Canlıların yapısında bulunan temel bileşenler, inorganik ve organik maddelerdir.
İnorganik Maddeler
İnorganik maddeler, canlıların yapılarında az miktarda bulunan maddelerdir. Su, karbondioksit, oksijen, azot, fosfor, potasyum, kalsiyum, magnezyum gibi maddeler inorganik maddelere örnek olarak verilebilir.
Organik Maddeler
Organik maddeler, canlıların yapılarında bol miktarda bulunan maddelerdir. Karbonhidratlar, lipitler, proteinler, nükleik asitler gibi maddeler organik maddelere örnek olarak verilebilir.
Karbonhidratlar
Karbonhidratlar, canlıların temel enerji kaynağıdır. Yapılarında karbon, hidrojen ve oksijen atomları bulunur. Karbonhidratlar, monosakkaritler, disakkaritler ve polisakkaritler olmak üzere üçe ayrılır.
- Monosakkaritler: En basit karbonhidratlardır. Yapılarında bir tane karbon atomu bulunur. Glikoz, fruktoz ve galaktoz gibi maddeler monosakkaritlere örnek olarak verilebilir.
- Disakkaritler: İki tane monosakkaritin birleşmesi ile oluşur. Sakkaroz, laktoz ve maltoz gibi maddeler disakkaritlere örnek olarak verilebilir.
- Polisakkaritler: Çok sayıda monosakkaritin birleşmesi ile oluşur. Nişasta, glikojen, selüloz ve kitin gibi maddeler polisakkaritlere örnek olarak verilebilir.
Lipitler
Lipitler, canlılarda enerji depolamak, hücre zarını oluşturmak ve çeşitli hormonların yapısına katılmak gibi görevleri yerine getirir. Yapılarında karbon, hidrojen ve oksijen atomları bulunur. Lipitler, yağlar, yağ asitleri ve fosfolipidler olmak üzere üçe ayrılır.
- Yağlar: Yapılarında üç tane yağ asidi bulunur. Doymuş yağlar ve doymamış yağlar olmak üzere ikiye ayrılır. Doymuş yağlar, yapısında tek bağ bulunan yağ asitleridir. Doymamış yağlar, yapısında çift bağ bulunan yağ asitleridir.
- Yağ asitleri: Yapılarında karbon, hidrojen ve oksijen atomları bulunur. Doymuş yağ asitleri ve doymamış yağ asitleri olmak üzere ikiye ayrılır.
- Fosfolipidler: Yağ asitleri, gliserol ve fosforik asitten oluşur. Hücre zarının yapısında bulunur.
Proteinler
Proteinler, canlılarda yapı, görev ve düzenleyici olmak gibi çeşitli görevleri yerine getirir. Yapılarında karbon, hidrojen, oksijen ve azot atomları bulunur. Proteinler, amino asitlerin birleşmesi ile oluşur.
Nükleik Asitler
Nükleik asitler, canlılarda kalıtım ve hücre bölünmesi gibi önemli görevleri yerine getirir. Yapılarında karbon, hidrojen, oksijen, azot ve fosfor atomları bulunur. Nükleik asitler, DNA ve RNA olmak üzere iki çeşittir.
- DNA: Deoksiribonükleik asittir. Hücre çekirdeğinde bulunur. Kalıtsal bilginin depolanmasında ve aktarılmasında görev alır