11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı 1. Ünite: Edebiyat ve Metin Çözümlemesi
1.1. Edebiyat
Edebiyat, duyguları, düşünceleri ve hayalleri söz, yazı, müzik, resim, heykel vb. sanat unsurlarıyla anlatma sanatıdır. Edebiyat, insanlığın duygu ve düşüncelerini yansıtan, onu anlama ve anlatmaya çalışan bir sanat dalıdır. Edebiyat, toplumların kültürel değerlerini, geleneklerini ve göreneklerini yansıtır. Edebiyat, insanlığın ortak bir dili olan dil aracılığıyla evrensel bir nitelik taşır.
Edebiyatın Tanımları
Edebiyatın birçok tanımı yapılmıştır. Bu tanımlardan bazıları şunlardır:
- “Edebiyat, duygu ve düşünceleri, hayalleri söz, yazı, müzik, resim, heykel vb. sanat unsurlarıyla anlatma sanatıdır.”
- “Edebiyat, insanlığın duygu ve düşüncelerini yansıtan, onu anlama ve anlatmaya çalışan bir sanat dalıdır.”
- “Edebiyat, toplumların kültürel değerlerini, geleneklerini ve göreneklerini yansıtır.”
- “Edebiyat, insanlığın ortak bir dili olan dil aracılığıyla evrensel bir nitelik taşır.”
Edebiyatın Unsurları
Edebiyatın unsurları şunlardır:
- Yazar: Edebiyat eserini ortaya koyan kişidir.
- Eser: Yazar tarafından oluşturulan ve edebiyat türüne göre belirli bir biçime sahip olan üründür.
- Okuyucu: Edebiyat eserini okuyan ve ondan etkilenen kişidir.
- Konu: Edebiyat eserinde işlenen olay veya durumdur.
- Tema: Edebiyat eserinde işlenen temel düşünce veya duygudur.
- Karakter: Edebiyat eserinde yer alan ve olay örgüsünde rol oynayan kişilerdir.
- Mekan: Edebiyat eserinde olayların geçtiği yerdir.
- Zaman: Edebiyat eserinde olayların geçtiği zamandır.
- Biçim: Edebiyat eserinin dış görünüşü, yapısıdır.
- Dil: Edebiyat eserinin yazıldığı dildir.
Edebiyat Türleri
Edebiyat, konularına, biçimlerine ve işleniş özelliklerine göre çeşitli türlere ayrılır.
Konularına Göre Edebiyat Türleri
- Hikaye: Olaylardan oluşan, kısa bir anlatı türüdür.
- Roman: Uzun bir olay dizisi anlatan, geniş bir zaman dilimini kapsayan anlatı türüdür.
- Şiir: Duygu ve düşüncelerin, ahenkli bir şekilde dizeler halinde anlatıldığı türdür.
- Tiyatro: Sahnelenen, oyuncular tarafından canlandırılan, olay örgüsüne sahip eserlerdir.
- Deneme: Yazarın, kişisel düşüncelerini ve görüşlerini serbest bir şekilde anlattığı türdür.
- Söylev: Bir konu hakkında bilgi vermek, bir düşünceyi savunuculuk yapmak veya bir olayı duyurmak amacıyla yazılan türdür.
- Fıkra: Günlük olaylardan hareketle, toplumsal sorunları eleştirel bir bakış açısıyla ele alan türdür.
- Mektup: Bir kişiden başka bir kişiye yazılan, kişisel veya resmi bir amaçla yazılmış yazılardır.
Biçimlerine Göre Edebiyat Türleri
- Nesir: Şiir dışında kalan, düz yazı olarak yazılan eserlerdir.
- Şiir: Düz yazıdan farklı olarak, ahenkli bir şekilde dizeler halinde yazılan eserlerdir.
İşleniş Özelliklerine Göre Edebiyat Türleri
- Doğacı Edebiyat: Doğayı olduğu gibi, gerçekçi bir şekilde anlatan edebiyat akımıdır.
- Romantik Edebiyat: Duygu ve hayal gücüne önem veren, bireysel duyguları ön plana çıkaran edebiyat akımıdır.
- Realist Edebiyat: Gerçekçiliği esas alan, toplumsal sorunları eleştirel bir bakış açısıyla ele alan edebiyat akımıdır.
- Natüralist Edebiyat: Doğacı edebiyat akımının bir uzantısı olarak, doğanın ve insanın çirkin yönlerini gerçekçi bir şekilde anlatan edebiyat akımıdır.
- Simgeci Edebiyat: Sembolleri kullanarak, duygu ve düşünceleri soyut bir şekilde anlatan edebiyat akımıdır.
- Fütürist Edebiyat: Gelecek odaklı, yenilik ve değişim