TYT Sosyal Özet
Tarih
Tarih Bilimi
Tarih, geçmişte yaşanan olayların ve olguların araştırılması ve incelenmesidir. Tarih bilimi, bu olayların ve olguların nedenlerini, nasıl geliştiğini ve sonuçlarını araştırır. Tarih, insanlığın geçmişini anlamamızı sağlar.
Tarih biliminin temel kavramları şunlardır:
- Olay: Geçmişte meydana gelen ve belirli bir zaman ve mekanda gerçekleşen olaydır.
- Olgu: Geçmişte meydana gelen ve belirli bir zaman ve mekanda gerçekleşen, ancak olaydan farklı olarak insan müdahalesi olmadan gerçekleşen olaydır.
- Kaynak: Tarihi olayların ve olguların bilgisini veren her türlü belgedir.
Tarih biliminin temel kaynakları şunlardır:
- Yazılı kaynaklar: Tarihi olayların ve olguların yazılı olarak anlatıldığı kaynaklardır. Bu kaynaklar arasında tarihi belgeler, anılar, seyahatnameler, kronikler, mektuplar, şiirler ve edebî eserler yer alır.
- Dil ve edebiyat: Tarihi olayların ve olguların dil ve edebiyat yoluyla anlatıldığı kaynaklardır. Bu kaynaklar arasında şiirler, destanlar, efsaneler ve masallardan yararlanılır.
- Arkeolojik kaynaklar: Eski uygarlıkların kalıntıları ve eserleridir. Bu kaynaklardan elde edilen bilgiler, tarih biliminin en önemli kaynaklarından biridir.
- Doğa bilimleri: Tarihi olayların ve olguların doğa bilimleri yoluyla anlatıldığı kaynaklardır. Bu kaynaklar arasında jeolojik, iklimsel ve astronomik bilgiler yer alır.
Tarih Biliminin Yöntemleri
Tarih bilimi, olayların ve olguların nedenlerini, nasıl geliştiğini ve sonuçlarını araştıran bir bilimdir. Bu nedenle, tarih biliminin kendine özgü yöntemleri vardır. Tarih biliminin temel yöntemleri şunlardır:
- Belge değerlendirme: Tarihi olayların ve olguların bilgisini veren belgelerin incelenmesidir.
- Tarihsel karşılaştırma: Farklı zaman ve yerlerde meydana gelen olayların ve olguların karşılaştırılmasıdır.
- Tarihsel sebep-sonuç ilişkisi: Olayların ve olguların nedenlerini ve sonuçlarını belirlemektir.
- Tarihsel yorum: Olayların ve olguların anlamını ve önemini belirlemektir.
Tarih Biliminin Alt Dalları
Tarih bilimi, incelenen zaman dilimine göre aşağıdaki alt dallara ayrılır:
- Eski Çağ Tarihi: MÖ 3000’den MS 476’ya kadar olan dönemi inceleyen tarih dalıdır.
- Orta Çağ Tarihi: MS 476’dan 15. yüzyıla kadar olan dönemi inceleyen tarih dalıdır.
- Yeni Çağ Tarihi: 15. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar olan dönemi inceleyen tarih dalıdır.
- Yakın Çağ Tarihi: 19. yüzyıldan günümüze kadar olan dönemi inceleyen tarih dalıdır.
Türkiye Tarihi
Türkiye tarihi, Anadolu’da yaşayan toplulukların tarihini inceleyen tarih dalıdır. Türkiye tarihi, MÖ 6. binyıldan günümüze kadar olan dönemi kapsar.
Türkiye tarihinin temel dönemleri şunlardır:
- Anadolu Uygarlıkları: MÖ 6. binyıldan MÖ 334’e kadar olan dönemi kapsar. Bu dönemde Anadolu’da Hitit, Frig, Lidya, Urartu, Pers ve Helenistik uygarlıklar kurulmuştur.
- Anadolu’nun Roma ve Bizans Hakimiyeti: MÖ 334’ten 1071’e kadar olan dönemi kapsar. Bu dönemde Anadolu, Roma ve Bizans imparatorluklarının egemenliği altında kalmıştır.
- Anadolu Selçukluları ve Beylikler Dönemi: 1071’den 1453’e kadar olan dönemi kapsar. Bu dönemde Anadolu’da Selçuklular ve beylikler kurulmuştur.
- Osmanlı İmparatorluğu Dönemi: 1453’ten 1922’ye kadar olan dönemi kapsar. Bu dönemde Anadolu, Osmanlı İmparatorluğu’nun egemenliği altında kalmıştır.
- Cumhuriyet Dönemi: 1923’ten günümüze kadar olan dönemi kapsar. Bu dönemde Türkiye Cumhuriyeti kurulmuştur.
Coğrafya
Coğrafya Bilimi
Coğrafya, yeryüzünün fiziksel, beşeri ve ekonomik özelliklerini inceleyen bilimdir. Coğrafya