Çiçek Hastalığı: Tarih, Belirtiler, Aşı ve Önleme
Giriş
Çiçek hastalığı, Variola virüsünün neden olduğu son derece bulaşıcı ve ölümcül bir hastalıktı. Tarih boyunca milyonlarca insanın ölümüne neden olan korkunç bir salgın hastalıktı. 1980’de Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından resmen ortadan kaldırılan çiçek hastalığı, insanlık tarihinin en önemli başarılarından biri olarak kabul edilmektedir.
Tarih
Çiçek hastalığının kökenleri binlerce yıl öncesine dayanmaktadır. MÖ 3. binyıla ait Mısır mumyalarında çiçek hastalığı izlerine rastlanmıştır. Hastalık, Asya’dan Avrupa’ya ve daha sonra Amerika’ya yayılmıştır. 16. ve 17. yüzyıllarda çiçek hastalığı, Avrupa’da ve Amerika’da büyük salgınlara neden olmuştur.
Belirtiler
Çiçek hastalığının kuluçka süresi 10-12 gündür. Hastalık, ateş, baş ağrısı, kas ağrıları ve kusma gibi grip benzeri belirtilerle başlar. Birkaç gün sonra, vücutta kırmızımsı-kahverengi lekeler şeklinde döküntüler oluşur. Bu döküntüler daha sonra kabarcıklara ve daha sonra irinle dolu kabuklara dönüşür.
Çiçek hastalığı iki ana tipe ayrılır:
- Variola major: En şiddetli tiptir ve %30’a varan ölüm oranına sahiptir.
- Variola minor: Daha hafif bir tiptir ve %1’den az ölüm oranına sahiptir.
Aşı
Çiçek hastalığına karşı aşı, 18. yüzyılın sonlarında İngiliz doktor Edward Jenner tarafından geliştirilmiştir. Jenner, inek çiçeği virüsüne maruz kalan kişilerin çiçek hastalığına karşı bağışıklık kazandığını gözlemlemiştir. Bu gözlem, çiçek hastalığı aşısının temelini oluşturmuştur.
Çiçek hastalığı aşısı, canlı zayıflatılmış bir inek çiçeği virüsü içerir. Aşı, cilde enjekte edilir ve vücudun çiçek hastalığı virüsüne karşı antikorlar üretmesine neden olur. Aşı, çiçek hastalığına karşı %95’ten fazla etkilidir.
Ortadan Kaldırma
- yüzyılın ortalarında, çiçek hastalığı dünya çapında hala yaygındı. Ancak WHO, 1967’de çiçek hastalığını ortadan kaldırmak için küresel bir kampanya başlattı. Kampanya, aşılama, gözetim ve karantina gibi önlemleri içeriyordu.
1977’de Somali’de son doğal çiçek hastalığı vakası bildirildi. 1980’de WHO, çiçek hastalığının dünya çapında ortadan kaldırıldığını ilan etti. Bu, insanlık tarihinin en önemli halk sağlığı başarılarından biriydi.
Günümüzde Çiçek Hastalığı
Çiçek hastalığı, 1980’den bu yana doğal olarak ortaya çıkmamıştır. Ancak virüs hala iki laboratuvarda, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC) ve Rusya’daki Vektor Enstitüsü’nde saklanmaktadır.
Çiçek hastalığı virüsünün biyoterörizm amacıyla kullanılabileceği endişesi vardır. Bu nedenle, çiçek hastalığı aşısı hala bazı risk grupları için önerilmektedir.
Faydalı Siteler ve Dosyalar
- Dünya Sağlık Örgütü: Çiçek Hastalığı
- Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri: Çiçek Hastalığı
- Ulusal Sağlık Enstitüleri: Çiçek Hastalığı
- Çiçek Hastalığı Aşısı Bilgi Formu (PDF)
Sonuç
Çiçek hastalığı, insanlık tarihinin en korkunç salgın hastalıklarından biriydi. Ancak aşılama ve diğer önlemler sayesinde hastalık 1980’de ortadan kaldırıldı. Çiçek hastalığı virüsünün hala laboratuvarlarda saklanması endişe verici olsa da, aşılama ve gözetim sayesinde hastalığın yeniden ortaya çıkması önlenebilir.