Takısız İsim Tamlaması
Türkçede isim tamlamaları, iki ismin bir araya gelerek oluşturduğu anlamlı bir bütündür. İsim tamlamaları, tamlayan ve tamlanan olmak üzere iki öğeden oluşur. Tamlayan, tamlananı niteleyen, belirten veya tanımlayan öğedir. Tamlanan ise, tamlayan tarafından nitelenen, belirtilen veya tanımlanan öğedir.
Takısız İsim Tamlaması Nedir?
Takısız isim tamlamaları, tamlayan ve tamlanan arasında hiçbir ek veya bağ olmaması ile tanımlanır. Bu nedenle, takısız isim tamlamalarında tamlayan ve tamlanan arasında anlamsal bir ilişki vardır.
Takısız İsim Tamlamalarının Çeşitleri
Takısız isim tamlamaları, tamlanan öğesinin türüne göre dört çeşittir:
- Sıfat tamlaması: Tamlanan öğesi sıfat olan takısız isim tamlamalarıdır. Bu tür tamlamalarda tamlayan, tamlananı niteler.
Örnekler:
-
Yeşil elma
-
Güzel çiçek
-
Kırmızı kalem
-
İsim tamlaması: Tamlanan öğesi isim olan takısız isim tamlamalarıdır. Bu tür tamlamalarda tamlayan, tamlananı belirtir.
Örnekler:
-
Okul bahçesi
-
Ev kapısı
-
Yaz tatili
-
Sayı tamlaması: Tamlanan öğesi sayı olan takısız isim tamlamalarıdır. Bu tür tamlamalarda tamlayan, tamlananı miktar veya sıradan belirtir.
Örnekler:
-
İki kitap
-
Üç kişi
-
Sonuncu sıra
-
Zarf tamlaması: Tamlanan öğesi zarf olan takısız isim tamlamalarıdır. Bu tür tamlamalarda tamlayan, tamlananı zaman, yer, durum veya miktar açısından belirtir.
Örnekler:
- Dışarıdaki adam
- Yukarıdaki ev
- Yavaş yavaş yürü
Takısız İsim Tamlamalarının Özellikleri
Takısız isim tamlamalarının başlıca özellikleri şunlardır:
- Tamlayan ve tamlanan arasında hiçbir ek veya bağ yoktur.
- Tamlanan öğesi, tamlayanı niteler, belirtir veya tanımlar.
- Takısız isim tamlamaları, isim tamlamalarının diğer türlerine göre daha az yaygındır.
Takısız İsim Tamlamalarının Kullanım Alanları
Takısız isim tamlamaları, Türkçede çok çeşitli alanlarda kullanılır. Örneğin,
- İsim tamlamalarının diğer türlerini oluştururken kullanılır. Örneğin, “yeşil elma” sıfat tamlamasının tamlananı olan “elma” kelimesi, “domates” kelimesiyle birleşerek “yeşil domates” sıfat tamlamasını oluşturur.
- Cümlelerde sıfat, zarf veya belirteç olarak kullanılır. Örneğin, “yeşil elma” takısız isim tamlaması, cümlede sıfat olarak “Elma yeşildi.” cümlesinde kullanılmıştır.
- Bilimsel ve teknik metinlerde kullanılır. Örneğin, “atom çekirdeği” takısız isim tamlaması, fizik ve kimya gibi bilim dallarında sıklıkla kullanılır.
Takısız İsim Tamlamalarının Örnekleri
Takısız isim tamlamalarının örnekleri şu şekildedir:
-
Sıfat tamlaması:
- Yeşil elma
- Güzel çiçek
- Kırmızı kalem
-
İsim tamlaması:
- Okul bahçesi
- Ev kapısı
- Yaz tatili
-
Sayı tamlaması:
- İki kitap
- Üç kişi
- Sonuncu sıra
-
Zarf tamlaması:
- Dışarıdaki adam
- Yukarıdaki ev
- Yavaş yavaş yürü
Takısız İsim Tamlamalarının Cümle İçinde Kullanımı
Takısız isim tamlamaları, cümlelerde sıfat, zarf veya belirteç olarak kullanılabilir.
Sıfat olarak kullanımı:
- **Yeşil elma çok lezzetliydi.
- Güzel çiçek bahçeyi sü