Tecahül-i Arif
Tanımı
Tecahül-i arif, bir söz sanatıdır. Bu sanatta, şair veya yazar, bildiklerini bilmezmiş gibi görünerek, bir konuyu daha ilgi çekici ve etkili bir şekilde anlatmayı amaçlar. Bu sanatın adı, “bilenin cahilliği” anlamına gelen “tecahül” ve “arif” kelimelerinden türetilmiştir.
Özellikleri
Tecahül-i arif sanatında, şair veya yazar, aslında bildiği bir şeyi, bilmezmiş gibi görünerek, bir soru sorarak veya bir söz kullanarak ifade eder. Bu sanatta, şair veya yazarın bilmezmiş gibi görünmesi, okuyucu veya dinleyicide merak uyandırır ve dikkatini çeker.
Amaçları
Tecahül-i arif sanatının başlıca amaçları şunlardır:
- Dikkati çekmek: Bu sanat, okuyucu veya dinleyicinin dikkatini çekmek için kullanılır. Şair veya yazar, bilmezmiş gibi görünerek, okuyucunun veya dinleyicinin merakını uyandırır ve ilgisini çeker.
- Etkileyicilik: Bu sanat, okuyucu veya dinleyici üzerinde daha etkili bir etki yaratmak için kullanılır. Şair veya yazar, bilmezmiş gibi görünerek, anlattığı konuyu daha etkileyici bir şekilde ifade eder.
- Hiciv: Bu sanat, hiciv yapmak için kullanılır. Şair veya yazar, bilmezmiş gibi görünerek, bir kişiyi veya durumu hicveder.
- Aşk: Bu sanat, aşkı anlatmak için kullanılır. Şair veya yazar, bilmezmiş gibi görünerek, aşkını daha etkili bir şekilde ifade eder.
Tecahül-i Arif Örnekleri
Türk edebiyatında tecahül-i arif sanatına pek çok örnek bulmak mümkündür. Bu örneklerden bazıları şunlardır:
- “Şakaklarıma kar mı yağdı ne var, Benim mi Allah’ım bu çizgili yüz?” (Yahya Kemal Beyatlı)
Bu dizelerde Yahya Kemal Beyatlı, yaşlandığını ve yüzünde kırışıklıklar olduğunu bilmesine rağmen, bunu bilmezmiş gibi görünerek, bir soru sorarak tecahül-i arif sanatını kullanmıştır.
- “Gökyüzünün bir rengi daha varmış, Geç öğrendim taşın sert olduğunu, Su insanı boğar ateş yakarmış, Her doğan günün bir dert olduğunu, İnsan bu yaşa gelince anlarmış.” (Cahit Sıtkı Tarancı)
Bu dizelerde Cahit Sıtkı Tarancı, hayatın gerçeklerini bilmesine rağmen, bunları bilmezmiş gibi görünerek, okuyucunun dikkatini çekmek ve daha etkili bir etki yaratmak için tecahül-i arif sanatını kullanmıştır.
- “Sular mı yandı neden tunca benziyor mermer? Aşkın tılsımı çözülmez neden bilmem.” (Fuzuli)
Bu dizelerde Fuzuli, aşkın gücünü ve etkisini bilmezmiş gibi görünerek, bir soru sorarak tecahül-i arif sanatını kullanmıştır.
- “Ey Habur ağacı, niye yapraklısın? Sanki Tarîfoğlu’na üzülmemiş gibisin?” (Mevlana)
Bu dizelerde Mevlana, Tarîfoğlu’nun ölümünü bilmezmiş gibi görünerek, bir ağaca soru sorarak tecahül-i arif sanatını kullanmıştır.
- “Biz veya siz, ikimizden biri ya doğru yol üzerinde veya açık bir sapıklık içindedir.” (Hz. Muhammed)
Bu sözde Hz. Muhammed, doğru yolu bulmak için çabalayan insanlara, kendilerini sorgulamalarını ve doğru yolda olup olmadıklarını düşünmelerini tavsiye etmek için tecahül-i arif sanatını kullanmıştır.
Tecahül-i Arif ve İstifham
Tecahül-i arif sanatı ile istifham sanatı sık sık karıştırılmaktadır. Çünkü iki sanatta da soru sorma vardır. Ancak bu iki sanatın birbirinden bazı temel farklılıkları vardır.
Tecahül-i arif sanatında, şair veya yazar, aslında bildiği bir şeyi, bilmezmiş gibi görünerek, bir soru sorarak ifade eder. İstifham sanatında ise, şair veya yazar, bilmediği veya şüphelendiği bir şeyi, bir soru sorarak ifade eder.
Tecahül-i arif sanatında, amaç dikkat çekmek, etkileyicilik yaratmak, hiciv yapmak veya aşkı anlatmaktır.