Gizli Özne Nedir?
Cümlenin temel ögelerinden biri olan özne, yüklemin yaptığı işi yapan veya yüklemde bildirilen durumu yaşayan varlıktır. Özne, cümlede açık veya gizli olarak bulunabilir.
Açık Özne
Cümlede özne, açıkça belirtilmişse buna açık özne denir. Açık özne, yükleme sorulan “kim” veya “ne” sorusuna cevap verir.
Örnek:
- Öğrenciler sınıfa girdi. (Kim girdi?)
- Kitap masanın üstünde. (Ne var?)
Gizli Özne
Cümlede özne, açıkça belirtilmemişse buna gizli özne denir. Gizli özne, yükleme sorulan “kim” veya “ne” sorusuna yüklemin tekil veya çoğul oluşuna göre cevap verir.
Örnek:
- Sınıf temizlendi. (Kim temizlendi?)
- Okula gidildi. (Kim gitti?)
Gizli Özne Çeşitleri
Gizli özneler, yüklemin tekil veya çoğul oluşuna göre ikiye ayrılır:
Tekil Gizli Özne
Yüklemi tekil olan cümlelerde gizli özne de tekil olur. Gizli özne, yükleme sorulan “kim” veya “ne” sorusuna “o” veya “bu” ile cevap verir.
Örnek:
- Kapı kapandı. (Kim kapandı?)
- Kitap okundu. (Ne okundu?)
Çoğul Gizli Özne
Yüklemi çoğul olan cümlelerde gizli özne de çoğul olur. Gizli özne, yükleme sorulan “kim” veya “ne” sorusuna “onlar” ile cevap verir.
Örnek:
- Çocuklar parka gitti. (Kim gitti?)
- Otobüsler kalktı. (Neler kalktı?)
Gizli Özne Örnekleri
Tekil Gizli Özne Örnekleri:
- Kapı kapandı.
- Kuş uçtu.
- Araba çarptı.
- Kitap okundu.
- Sınav yapıldı.
- Film izlendi.
- Yemek yenildi.
- Sabah oldu.
Çoğul Gizli Özne Örnekleri:
- Çocuklar parka gitti.
- Otobüsler kalktı.
- Kuşlar uçtu.
- Arabalar çarptı.
- Kitaplar okundu.
- Sınavlar yapıldı.
- Filmler izlendi.
- Yemekler yenildi.
- Günler geçti.
Gizli Öznenin Özellikleri
- Gizli özne, cümlede açıkça belirtilmediği için, cümlenin anlamını tam olarak anlayabilmek için yüklemin ne olduğunu bilmek gerekir.
- Gizli özne, yüklemin tekil veya çoğul oluşuna göre değişir.
- Gizli özne, cümlenin ögelerinden biri olarak kabul edilir.
Gizli Öznenin Kullanım Amaçları
Gizli özne, bazı durumlarda cümlenin anlamını daha vurgulu hale getirmek veya cümleyi daha kısa ve öz hale getirmek için kullanılır.
Örnek:
- (Ben) Bugün okula gittim. yerine Okulda bulundum.
- (Onlar) Yarın sinemaya gidecekler. yerine Sinema gidilecek.
Sonuç olarak, gizli özne, cümlenin temel ögelerinden biri olan öznenin açıkça belirtilmediği durumlarda kullanılan bir yapıdır. Gizli özne, yüklemin tekil veya çoğul oluşuna göre değişir ve cümlenin anlamını daha vurgulu hale getirmek veya cümleyi daha kısa ve öz hale getirmek için kullanılabilir.