Divan Edebiyatında Mazmun Örnekleri
Giriş
Divan edebiyatı, Türk edebiyatında 13. yüzyıldan 20. yüzyılın başlarına kadar süren bir edebiyat dönemidir. Bu dönemde yazılan şiirler, genellikle aşk, doğa ve tasavvuf temalarını işlemektedir. Divan şiirindeki en önemli unsurlardan biri de mazmunlardır. Mazmun, bir kavramın veya düşüncenin başka bir kavram veya düşünceyle benzetilerek anlatılması demektir. Divan şairleri, mazmunları kullanarak şiirlerine derinlik ve anlam katmışlardır.
Mazmun Türleri
Divan edebiyatında kullanılan mazmunlar, çeşitli türlere ayrılabilir. Bunlardan bazıları şunlardır:
- Mecaz mazmunlar: Bir kavramın veya düşüncenin başka bir kavram veya düşünceyle benzetilerek anlatılması yoluyla oluşturulan mazmunlardır. Örneğin, sevgilinin gözlerinin bademe benzetilmesi, bir mecaz mazmun örneğidir.
- Kişileştirme mazmunlar: İnsana özgü niteliklerin, cansız varlıklara veya hayvanlara verilmesi yoluyla oluşturulan mazmunlardır. Örneğin, sevgilinin gülümsemesinin baharı müjdelemesi, bir kişileştirme mazmun örneğidir.
- Karşıtlık mazmunlar: Birbiriyle zıt olan kavramların veya düşüncelerin bir arada kullanılması yoluyla oluşturulan mazmunlardır. Örneğin, sevgilinin güzelliği ile aşkının ateşinin bir arada kullanılması, bir karşıtlık mazmun örneğidir.
- İsimlere verilen anlamlar: Bazı isimler, divan edebiyatında özel bir anlam taşımaktadır. Örneğin, “gül” adı, sevgilinin yüzünü veya dudağını ifade etmektedir.
Divan Edebiyatında Kullanılan Mazmunlar
Divan edebiyatında kullanılan mazmunlar, oldukça çeşitlidir. Bu mazmunlardan bazıları şunlardır:
- Sevgilinin yüz ve saç özellikleri: Sevgilinin yüz özellikleri, divan şiirinde en çok kullanılan mazmunlardan biridir. Sevgilinin yüzü, genellikle gül, ay, güneş, yıldız gibi güzelliklerle benzetilmektedir. Saç özellikleri ise genellikle gece, kar, samur gibi kavramlarla benzetilmektedir.
- Sevgilinin göz özellikleri: Sevgilinin gözleri, divan şiirinde en çok kullanılan mazmunlardan bir diğeridir. Sevgilinin gözleri, genellikle badem, mercan, lale, yakut gibi kavramlarla benzetilmektedir.
- Sevgilinin kaş özellikleri: Sevgilinin kaşları, divan şiirinde genellikle keman, yay, yay kirişi gibi kavramlarla benzetilmektedir.
- Sevgilinin dudak özellikleri: Sevgilinin dudakları, divan şiirinde genellikle bal, şeker, gül, lale gibi kavramlarla benzetilmektedir.
- Sevgilinin dişleri: Sevgilinin dişleri, divan şiirinde genellikle inci, mercan, gümüş, altın gibi kavramlarla benzetilmektedir.
- Sevgilinin boyu: Sevgilinin boyu, divan şiirinde genellikle selvi, kamış, çınar, servi gibi kavramlarla benzetilmektedir.
- Sevgilinin yürüyüşü: Sevgilinin yürüyüşü, divan şiirinde genellikle rüzgâr, bulut, kuş, kelebek gibi kavramlarla benzetilmektedir.
- Aşk: Aşk, divan şiirinin en önemli temalarından biridir. Aşk, divan şiirinde genellikle ateş, cehennem, bela, hastalık gibi kavramlarla benzetilmektedir.
- Ayrılık: Ayrılık, divan şiirinin en önemli temalarından bir diğeridir. Ayrılık, divan şiirinde genellikle ölüm, karabasan, rüya, hayal gibi kavramlarla benzetilmektedir.
Mazmunların Kullanım Amaçları
Divan şairleri, mazmunları kullanarak şiirlerine çeşitli amaçlar doğrultusunda başvurmuşlardır. Bu amaçlar şunlardır:
- Şiire derinlik ve anlam katmak: Mazmunlar, şiire derinlik ve anlam katmak için kullanılır. Örneğin, sevgilinin gözlerinin bademe benzetilmesi, sevgilinin gözlerinin güzelliğini ve anlamını daha da belirginleştirir.
- Şiire estetik bir değer katmak: Mazmunlar, şiire estetik bir değer katmak için kullanılır. Örneğin, sevgilinin gülümsemesinin baharı müjdelemesi, şiire hoş bir musiki ve güzellik katar.
- Şiiri daha etkileyici hale getirmek: Mazmunlar, şiiri daha etkileyici hale getirmek için kullanılır. Örneğin, sevgilinin aşkının ateşinin bir şehir yakması, şiire daha güçlü bir etki katar.