Gazel Nedir?
Gazel, divan edebiyatında en yaygın kullanılan nazım biçimlerinden biridir. Beş beyit ile başlayan ve en az on beyit, en fazla otuz beyit arasında değişen beyitlerden oluşan bir nazım şeklidir. Gazelde her beyit kendi içinde kafiyelidir ve son beyit, şairin mahlas adı ile biter. Gazel, genellikle aşk, ayrılık, hasret, tabiat, din ve tasavvuf gibi konuları işleyen bir nazım şeklidir.
Gazelin Tarihçesi
Gazel, Arap edebiyatından Türk edebiyatına geçen bir nazım şeklidir. Arap edebiyatında ilk gazeller, 7. yüzyılda yazılmaya başlanmıştır. Türk edebiyatına ise 11. yüzyılda geçmiştir. İlk Türk gazelleri, Karahanlılar döneminde yazılmıştır. Bu dönemde yazılan gazellerde, genellikle aşk ve tabiat konuları işlenmiştir.
Gazelin Yapısı
Gazel, beş beyit ile başlayan ve en az on beyit, en fazla otuz beyit arasında değişen beyitlerden oluşan bir nazım şeklidir. Gazelde her beyit kendi içinde kafiyelidir ve son beyit, şairin mahlas adı ile biter.
Gazelin beyitleri şu şekilde adlandırılır:
- Matla: Gazelin ilk beyitidir.
- Mesnevi: Gazelin ikinci ve üçüncü beyitleridir.
- Ruba’i: Gazelin dördüncü beyitidir.
- Müfte’a: Gazelin beşinci beyitidir.
- Fasıl: Gazelin altıncı beyitinden sonraki beyitlerdir.
- Maqta’: Gazelin son beyitidir.
Gazelin Kafiye ve Redifi
Gazelde her beyit kendi içinde kafiyelidir. Kafiye, bir şiirde aynı sesle veya seslerle biten sözcüklerdir. Gazelde, her beytin ikinci, dördüncü ve altıncı mısraları kendi içinde kafiyelidir. Gazelde, her beytin sonundaki sözcük ise rediftir. Redif, bir şiirde aynı sesle veya seslerle biten sözcüklerdir. Gazelde, her beytin beşinci mısraı rediftir.
Gazelin Konuları
Gazel, genellikle aşk, ayrılık, hasret, tabiat, din ve tasavvuf gibi konuları işleyen bir nazım şeklidir. Aşk, gazelin en yaygın konusudur. Aşk gazellerinde, genellikle sevgilinin güzelliği, sevgilinin ayrılığı ve sevgiliye duyulan hasret anlatılır. Ayrılık, gazelin bir diğer önemli konusudur. Ayrılık gazellerinde, genellikle sevgilinin ayrılığı ve ayrılık acısı anlatılır. Hasret, gazelin bir diğer önemli konusudur. Hasret gazellerinde, genellikle sevgiliye duyulan hasret ve sevgiliye kavuşma özlemi anlatılır. Tabiat, gazelin bir diğer önemli konusudur. Tabiat gazellerinde, genellikle doğanın güzellikleri ve doğanın insan üzerindeki etkisi anlatılır. Din ve tasavvuf, gazelin bir diğer önemli konusudur. Din ve tasavvuf gazellerinde, genellikle Allah aşkı, Hz. Muhammed sevgisi ve tasavvufi konular anlatılır.
Gazel Örnekleri
Klasik Gazel Örnekleri
- Aşk Gazelleri
Gül-i ruhsarın anın kim görür,
Yanar gönüller, olur kül görür.
Aşkın okları yaman oktur,
Gönülleri oklatır, delik deşik eder.
Ey gönül, aşkın oduna yanmışsın,
O aşktan başka ne ister, ne demişsin.
Aşkın ateşinden kurtulmak ister misin?
Aşk ateşine atla, canını yak.
Fuzûlî
- Ayrılık Gazelleri
Ayrılık yeli esti,
Gül-i ruhsarım soldu,
Hayalimde ağladım,
Gönlümde yandım, kül oldum.
Aşkın ateşi yüreğimi yaktı,
Sevdiğimden ayrı kaldım,
Gönlümde hasret ateşi alevlendi,
Yandım, kül oldum.
Ey gönül, aşkın ateşinden kurtulmak istiyorsan,
Sevdiğine kavuşmayı bekleme,
Aşk ateşinde yan, kül ol,
O zaman