Adlaşmış Sıfat Fiil Nedir?
Adlaşmış sıfat fiil, fiil kök veya gövdelerine gelen eklerle oluşturulan ve iyelik eki alarak isimleşerek sıfat özelliği kazanan sözcüklere denir. Fiilimsilerin sıfatlaşmış biçimlerine adlaşmış sıfat fiil adı verilir.
Adlaşmış Sıfat Fiillerin Özellikleri
- Fiilimsilerden oluşurlar.
- İsimleşerek sıfat özelliği kazanırlar.
- İyelik eki alarak isimleşirler.
- Cümlede sıfat olarak kullanılırlar.
Adlaşmış Sıfat Fiillerin Türleri
Adlaşmış sıfat fiiller, fiilimsi türüne göre şu şekilde sınıflandırılır:
-
Sesli uyumuna uğrayan adlaşmış sıfat fiiller: Bu tür adlaşmış sıfat fiiller, fiilimsi kök veya gövdesine gelen eklerle oluşturulur ve sesli uyumuna uğrar. Örneğin, “oku-” fiilinden gelen “oku-yan” kelimesi “okuyan” şeklinde sesli uyumuna uğrayarak adlaşmış sıfat fiil olur.
-
Sesli uyumuna uğramayan adlaşmış sıfat fiiller: Bu tür adlaşmış sıfat fiiller, fiilimsi kök veya gövdesine gelen eklerle oluşturulur ve sesli uyumuna uğramaz. Örneğin, “git-” fiilinden gelen “git-miş” kelimesi “gitmiş” şeklinde sesli uyumuna uğramadan adlaşmış sıfat fiil olur.
-
Kurallı adlaşmış sıfat fiiller: Bu tür adlaşmış sıfat fiiller, fiilimsi kök veya gövdesine gelen eklerle oluşturulur ve kurallı bir şekilde iyelik eki alır. Örneğin, “gör-” fiilinden gelen “gör-en” kelimesi “gören” şeklinde iyelik eki alarak adlaşmış sıfat fiil olur.
-
Kuralsız adlaşmış sıfat fiiller: Bu tür adlaşmış sıfat fiiller, fiilimsi kök veya gövdesine gelen eklerle oluşturulur ve kuralsız bir şekilde iyelik eki alır. Örneğin, “oku-” fiilinden gelen “oku-yan” kelimesi “okuyan” şeklinde iyelik eki alarak adlaşmış sıfat fiil olur.
Adlaşmış Sıfat Fiillerin Cümledeki Yeri
Adlaşmış sıfat fiiller, cümlede sıfat olarak kullanılırlar. Bu nedenle, sıfatların cümledeki yerini alırlar. Örneğin, “Yeşil elmalar” cümlesinde “yeşil” kelimesi sıfattır ve ismi niteler. “Seni gördüğümden beri mutluyum” cümlesinde “gördüğüm” kelimesi adlaşmış sıfat fiildir ve ismi niteler.
Adlaşmış Sıfat Fiil Örnekleri
Adlaşmış sıfat fiil örnekleri şu şekilde sıralanabilir:
-
Sesli uyumuna uğrayan adlaşmış sıfat fiiller:
- Okuyan çocuk
- Giden yolcu
- Gülen bebek
- Uyuyan kedi
-
Sesli uyumuna uğramayan adlaşmış sıfat fiiller:
- Gitmiş eşyalar
- Görmüş yerler
- Duymuş sözler
- Yazmış mektuplar
-
Kurallı adlaşmış sıfat fiiller:
- Gelen misafirler
- Yapan insanlar
- Okuyan öğrenciler
- Yazan yazarlar
-
Kuralsız adlaşmış sıfat fiiller:
- Gören adam
- Okutan öğretmen
- Veren hayırsever
- Yapan işçi
Adlaşmış Sıfat Fiillerin Kullanım Alanları
Adlaşmış sıfat fiiller, günlük konuşmada ve yazıda yaygın olarak kullanılır. Özellikle haber cümlelerinde, tasvir cümlelerinde ve fiilimsilerin sıfatlaşmış biçimlerinin kullanıldığı cümlelerde kullanılır.
Adlaşmış Sıfat Fiillerin Cümle İçinde Kullanım Örnekleri
Adlaşmış sıfat fiillerin cümle içinde kullanım örnekleri şu şekilde sıralanabilir:
-
Haber cümlelerinde:
- Yeni gelen öğrenciler, sınıfa girdiler.
- Yaptığım resimleri beğendin mi?
- Anlattığınız hikaye çok güzeldi.
-
Tasvir cümlelerinde:
- Yeşil çamlar, rüzgarın etkisiyle sallanıyorlardı.
- Mavi gökyüzü, bulutsuz bir şekilde parlıyordu.
- Güneşli bir günde