AİHM Dostane Çözüm Nedir?
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (Sözleşme) ihlal edildiğini iddia eden bireyler veya kuruluşlara karşı taraf devletler tarafından yapılan başvuruları inceleyen uluslararası bir mahkemedir. AİHM, başvuruların esası hakkında karar vermeden önce, taraflara dostane çözüme (amicable settlement) ulaşmalarını önerebilir. Dostane çözüm, başvuruyu sonuçlandırma niteliğini haiz taraflar arası bir anlaşmadır.
Dostane çözüm, AİHM’nin iş yükünü azaltmak ve başvuruların daha hızlı sonuçlandırılmasını sağlamak için önemli bir araçtır. Ayrıca, tarafların kendi aralarında bir anlaşmaya varmalarını sağlayarak, insan hakları ihlallerinin daha hızlı ve etkili bir şekilde giderilmesine katkıda bulunur.
Dostane Çözümün Şartları
Dostane çözüm, AİHM’nin içtihatlarında belirlenmiş bazı şartlara tabidir. Bu şartlardan bazıları şunlardır:
- Çözüm, Sözleşme’nin amaçlarına uygun olmalıdır.
- Çözüm, başvurucunun mağduriyetini gidermelidir.
- Çözüm, tarafların karşılıklı rızasını içermelidir.
Dostane çözümün şartlarına uymayan anlaşmalar, AİHM tarafından kabul edilmez.
Dostane Çözümün Süreci
Dostane çözüm süreci, AİHM’nin taraflara dostane çözüme ulaşmaları için bir öneride bulunmasıyla başlar. Bu öneriyi kabul eden taraflar, AİHM aracılığı ile bir anlaşmaya varmaya çalışırlar. Anlaşmaya varılamaması durumunda, başvurunun esası hakkında karar verilmeye devam edilir.
Dostane çözüm süreci, gizli olarak yürütülür. Tarafların anlaşması, AİHM tarafından onaylanır ve başvuru dosyası kapatılır.
Dostane Çözümün Sonuçları
Dostane çözümün sonuçları, anlaşmanın içeriğine göre değişebilir. Anlaşma, başvurucunun mağduriyetini gidermek için para ödenmesini içeriyorsa, bu miktar AİHM tarafından kontrol edilir. Anlaşma, başvurucunun mağduriyetini gidermek için başka bir çözümü içeriyorsa, bu çözümün Sözleşme’nin amaçlarına uygun olup olmadığı değerlendirilir.
Dostane çözüm, başvurucunun Sözleşme’nin ihlal edildiğine dair iddiasından vazgeçmesi anlamına gelir. Bu nedenle, dostane çözüme varan başvurular, AİHM’nin içtihatlarında dikkate alınmaz.
Dostane Çözümün Avantajları
Dostane çözümün birçok avantajı vardır. Bu avantajlardan bazıları şunlardır:
- Başvuruların daha hızlı sonuçlandırılmasını sağlar.
- Tarafların kendi aralarında bir anlaşmaya varmalarını sağlayarak, insan hakları ihlallerinin daha hızlı ve etkili bir şekilde giderilmesine katkıda bulunur.
- AİHM’nin iş yükünü azaltır.
Dostane Çözümün Dezavantajları
Dostane çözümün bazı dezavantajları da vardır. Bu dezavantajlardan bazıları şunlardır:
- Başvurucunun mağduriyetinin tam olarak giderilmemesi mümkündür.
- Başvurucunun, Sözleşme’nin ihlal edildiğine dair iddiasından vazgeçmesi anlamına gelir.
Dostane Çözümün Türkiye’deki Uygulaması
AİHM’nin dostane çözüm önerisi, Türkiye’de de başvurucular tarafından sıklıkla kabul edilmektedir. 2022 yılında, Türkiye’den AİHM’ne yapılan 3.000’den fazla başvurudan yaklaşık 1.000’i dostane çözüm yoluyla sonuçlandırılmıştır.
Türkiye’de dostane çözümün yaygınlaşmasında, AİHM’nin dostane çözümü teşvik edici tutumu ve Türk hükümetinin dostane çözüme olumlu bakması gibi faktörler etkili olmuştur.
Sonuç
Dostane çözüm, AİHM’nin başvuruları sonuçlandırmak için kullandığı önemli bir araçtır. Dostane çözüm, başvuruların daha hızlı sonuçlandırılmasını, tarafların kendi aralarında bir anlaşmaya varmalarını ve insan hakları ihlallerinin daha hızlı ve etkili bir şekilde giderilmesini sağlamaktadır.