AYT Kimya Özet
Atom ve Periyodik Sistem
Kimya, maddeyi ve maddeyi oluşturan tanecikleri inceleyen bir bilim dalıdır. Madde, evrenin yapı taşlarından biridir ve her türlü fiziksel ve kimyasal özelliği ile birlikte, doğada bulunan her şeyi ifade eder. Madde, atom ve moleküllerden oluşur. Atom, kimyasal özelliklerini belirleyen en küçük yapı birimidir. Molekül, iki veya daha fazla atomun kimyasal bağlarla bir araya gelmesiyle oluşan yapı birimidir.
Atom, merkezinde bir çekirdek ve çekirdeğin etrafında dönen elektronlardan oluşur. Çekirdek, proton ve nötronlardan oluşur. Protonlar pozitif yüklü, nötronlar yüksüzdür. Elektronlar ise negatif yüklü taneciklerdir.
Atomun yapısı, Rutherford tarafından yapılan altın tabakalı deney ile keşfedilmiştir. Bu deneyde, alfa parçacıkları altın bir levhaya gönderilmiştir. Rutherford, alfa parçacıklarının çoğunun levhaya çarparak yön değiştirdiğini, ancak bazılarının levhaya çarptıktan sonra doğrudan geçtiğini gözlemlemiştir. Bu gözlem, atomun merkezinde bir çekirdek olduğunu ve çekirdeğin etrafında elektronların döndüğünü göstermiştir.
Atomun yapısı, Bohr tarafından yapılan Bohr atom modeliyle açıklanmaya çalışılmıştır. Bu modele göre, elektronlar çekirdek etrafında belirli yörüngelerde dönmektedir. Elektronların her bir yörüngedeki hızı ve enerjisi sabittir.
Atomun yapısı, günümüzde kuantum mekaniği ile açıklanmaktadır. Kuantum mekaniğine göre, atomdaki elektronlar, belirli bir yerde değil, belirli bir olasılık dağılımı içinde bulunur.
Periyodik sistem, elementleri, kimyasal özelliklerine göre sınıflandıran bir sistemdir. Periyodik sistemde, elementler, atom numarası artacak şekilde sıralanır. Atom numarası, bir elementin çekirdeğinde bulunan proton sayısını ifade eder.
Periyodik sistemde, elementler, 7 yatay sıraya ve 18 dikey sütuna ayrılır. Yatay sıralara periyot, dikey sütunlara ise grup adı verilir.
Periyodik sistemde, elementlerin kimyasal özellikleri, periyot ve grup numaralarına göre değişir.
Kimyasal Bağlar
Atomlar, kimyasal bağlarla bir araya gelerek moleküller oluşturur. Kimyasal bağlar, atomların kimyasal özelliklerini değiştirerek, yeni özellikler kazandırır.
Kimyasal bağlar, iyonik bağ, kovalent bağ, metalik bağ ve hidrojen bağı olmak üzere dört ana gruba ayrılır.
İyonik Bağ
İyonik bağ, farklı yüklü atomların (katyon ve anyon) bir araya gelmesiyle oluşan bağdır. İyonik bağlarla oluşan maddelere iyonik bileşikler denir.
İyonik bağlar, genellikle metaller ile ametaller arasında oluşur. Örneğin, sodyum klorür (NaCl) bileşiğinde, sodyum atomu bir elektron vererek Na+ katyonuna, klor atomu ise bir elektron alarak Cl- anyonuna dönüşür. Bu iki iyon, elektrostatik çekim kuvvetiyle bir araya gelerek iyonik bir bağ oluşturur.
Kovalent Bağ
Kovalent bağ, aynı veya farklı atomların ortaklaşa kullandıkları elektronlarla oluşan bağdır. Kovalent bağlarla oluşan maddelere kovalent bileşikler denir.
Kovalent bağlar, genellikle ametaller arasında oluşur. Örneğin, hidrojen (H2) bileşiğinde, iki hidrojen atomu, bir elektron çiftini ortaklaşa kullanarak bir kovalent bağ oluşturur.
Metalik Bağ
Metalik bağ, metal atomlarının, serbest elektronları paylaşarak oluşturduğu bağdır. Metalik bağlarla oluşan maddelere metaller denir.
Metalik bağlar, metal atomlarının serbest elektronlarının, metalin tümünde ortaklaşa kullanılmasıyla oluşur. Bu sayede, metaller, yüksek iletkenliğe ve yüksek erime noktasına sahip olurlar.
Hidrojen Bağı
Hidrojen bağı, hidrojen atomunun bir elektronunu, başka bir atomun elektron bulutuyla paylaşmasıyla oluşan bağdır. Hidrojen bağı, genellikle hidrojen atomu ile elektronegatifliği yüksek bir atom arasında oluşur.
Hidrojen bağı, oldukça zayıf bir bağdır. Ancak, çok sayıda hidrojen bağının bir arada bulunmasıyla, güçlü bağlara benzer özellikler oluşabilir. Örneğin, su molekülünde, hidrojen atomları, oksijen atomunun elektron bulutuyla hidrojen bağları oluşturur. Bu hidrojen bağları sayesinde, su molekülleri birbirleriyle