Ceza Hukukunda Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemleri
Giriş
Ceza hukuku, toplum düzenini ve güvenliğini korumak amacıyla suç ve ceza kavramlarını düzenleyen hukuk dalıdır. Ceza hukuku kapsamında, suç işleyen kişiler hakkında ceza kovuşturması başlatılır ve ceza yargılaması yapılır. Ceza yargılaması, suçun tespit edilmesi, failin belirlenmesi ve faile uygun bir cezanın verilmesini amaçlar.
Ceza yargılaması, geleneksel olarak yargıçların ve mahkemelerin hakimiyeti altında yürütülen bir süreçtir. Ancak, son yıllarda ceza hukukunda alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemleri (AUKÇY) giderek daha fazla önem kazanmaktadır. AUKÇY, tarafların bir uzlaşmacı veya arabulucu aracılığıyla kendi aralarında anlaşmaya varmasını sağlayan yöntemlerdir.
AUKÇY, ceza hukukunda çeşitli avantajlar sağlamaktadır. Bu avantajlar arasında, yargılamanın hızlandırılması, tarafların memnuniyetinin artırılması, suçun tekrarının önlenmesi ve kamuya ait kaynakların korunması sayılabilir.
Türk Ceza Hukuku’nda AUKÇY
Türk Ceza Hukuku’nda AUKÇY, 2005 yılında kabul edilen 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) ile birlikte uygulamaya girmiştir. CMK’nın 253. maddesinde uzlaştırma, 250. maddesinde kamu davasının açılmasının ertelenmesi ve 251. maddesinde önödeme düzenlenmiştir.
Uzlaştırma
Uzlaştırma, şüpheli veya sanığın mağdurla anlaşarak suçtan kaynaklanan zararları gidermesi ve bu suretle ceza kovuşturmasının sona ermesini sağlayan bir AUKÇY yöntemidir.
Uzlaştırma, yalnızca belirli suçlar açısından mümkündür. Bu suçlar, CMK’nın 253. maddesinde sayılmıştır. Uzlaştırmaya tabi suçlar, genel olarak, suçun mağduru olan ve zarar gören bir kişinin bulunması gereken suçlar ile zararın tazmini ile sonuçlanabilecek suçlar olarak belirlenmiştir.
Uzlaştırma, soruşturma aşamasında yapılabilir. Cumhuriyet savcısı, soruşturma aşamasında uzlaştırma yoluna başvurabilir veya şüpheli veya sanığın talebi üzerine uzlaştırmayı görevlendirebilir.
Uzlaştırma, tarafların serbest iradeleri ile kabulü ile gerçekleşir. Taraflar, uzlaştırmacıya karşı herhangi bir beyanda bulunmak zorunda değildir.
Uzlaştırma sonucunda taraflar arasında bir anlaşmaya varılırsa, bu anlaşma Cumhuriyet savcısı tarafından onaylanır. Anlaşmanın onaylanmasıyla birlikte ceza kovuşturması sona erer.
Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi
Kamu davasının açılmasının ertelenmesi, şüpheli veya sanığın belirli koşullara uyması halinde ceza kovuşturmasının belli bir süre için ertelenmesini sağlayan bir AUKÇY yöntemidir.
Kamu davasının açılmasının ertelenmesi, yalnızca belirli suçlar açısından mümkündür. Bu suçlar, CMK’nın 250. maddesinde sayılmıştır. Kamu davasının açılmasının ertelenmesine tabi suçlar, genellikle, suçun mağduru olan ve zarar gören bir kişinin bulunduğu suçlar ile zararın tazmini ile sonuçlanabilecek suçlar olarak belirlenmiştir.
Kamu davasının açılmasının ertelenmesi, soruşturma aşamasında Cumhuriyet savcısı tarafından kararlaştırılabilir.
Kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı, şüpheli veya sanığın belirli koşullara uyması halinde geçerli olur. Bu koşullar, CMK’nın 250. maddesinde sayılmıştır. Bu koşullara uyulmaması halinde, Cumhuriyet savcısı kamu davasını açabilir.
Önödeme
Önödeme, şüpheli veya sanığın suçun işlenmesinden kaynaklanan zararları tazmin etmesi halinde cezanın infazının ertelenmesini sağlayan bir AUKÇY yöntemidir.
Önödeme, yalnızca belirli suçlar açısından mümkündür. Bu suçlar, CMK’nın 251. maddesinde sayılmıştır. Önödeme tabi suçlar, genellikle, suçun mağduru olan ve zarar gören bir kişinin bulunduğu suçlar ile zararın tazmini ile sonuçlanabilecek suçlar olarak belirlenmiştir.
Önödeme, soruşturma veya kovuşturma aşamasında Cumhuriyet savcısı tarafından kararlaştırılabilir.
Önödeme kararı, şüpheli veya sanığın suçun işlenmesinden kaynaklanan zararları tazmin etmesi halinde geçerli olur. Zararların tazmin edilmesi halinde, ceza infaz edilmez.
AUKÇY’nin Avantajları
AUKÇY, ceza hukukunda çeşitli avantajlar sağlamaktadır. Bu avantajlar arasında şunlar sayılabilir:
- Yargılamanın hızlandırılması: AUKÇY, geleneksel yargılama sürecine göre daha hızlı bir