Çocuk felci aşısını kim buldu?
Çocuk felci aşısını bulan kişi, Amerikalı virolog ve tıp araştırmacısı Jonas Salk’tır. Salk, 1954 yılında geliştirdiği ve 1955 yılında kullanıma sunulan inaktif çocuk felci aşısı (IPV), çocuk felcini önlemede devrim yaratmıştır.
Çocuk felci nedir?
Çocuk felci, poliomyelit olarak da bilinen, omuriliği ve beyin sapını etkileyen ve felce, solunum yetmezliğine ve hatta ölüme neden olabilen bulaşıcı bir hastalıktır. Hastalık, poliovirus adı verilen bir virüs tarafından yayılır. Virüs, enfekte olmuş bir kişinin öksürmesi veya hapşırması yoluyla havaya yayılabilir veya enfekte olmuş bir kişinin dışkısıyla temas yoluyla bulaşabilir.
Çocuk felci aşısı nasıl geliştirildi?
Salk, çocuk felci aşısını geliştirmeye 1930’ların sonlarında başladı. O zamanlar, çocuk felci dünyanın birçok yerinde yaygın bir hastalıktı. 1952 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde 58.000’den fazla çocuk felci vakası bildirildi.
Salk, çocuk felci virüsünü zayıflatarak veya öldürerek aşı geliştirmenin bir yolunu bulmaya çalıştı. İlk olarak, virüsün canlı ancak zayıflamış bir formunu geliştirmeyi denedi. Ancak bu aşı, bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde ciddi hastalık riski oluşturuyordu.
Salk daha sonra, virüsün öldürülmüş bir formunu geliştirmeye odaklandı. Bu aşı, canlı aşıya göre daha güvenliydi ve daha geniş bir nüfusa uygulanabilirdi.
Salk, aşıyı geliştirmek için maymun böbrek hücreleri kullandı. Virüsü maymun böbrek hücrelerinde çoğalttı ve ardından hücreleri öldürdü. Bu sayede, virüsün canlı ancak zararsız bir formunu elde etti.
Salk, geliştirdiği aşıyı ilk olarak 1953 yılında denemeye başladı. Aşı, maymunlar ve gönüllülerde etkili olduğunu gösterdi.
Salk, aşıyı 1954 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde geniş çaplı bir denemeye tabi tuttu. Deneme, 1.8 milyon çocuğun katılımıyla dünyanın en büyük aşı denemelerinden biri oldu.
Deneme sonuçları, aşının çocuk felcini önlemede etkili olduğunu gösterdi. Aşı, denemelere katılan çocuklarda çocuk felci vakalarını %90’dan fazla azalttı.
Salk’ın aşısı, 1955 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde kullanıma sunuldu. Aşı, kısa sürede dünya çapında yaygınlaştı ve çocuk felcini kontrol altına almaya yardımcı oldu.
Çocuk felci aşısının sonuçları
Salk’ın aşısı, çocuk felcini önlemede devrim yarattı. Aşı, çocuk felci vakalarını ve ölümlerini önemli ölçüde azalttı.
1950’lerde Amerika Birleşik Devletleri’nde yılda 58.000’den fazla çocuk felci vakası bildiriliyordu. Salk’ın aşısının kullanıma girmesinin ardından, 1962 yılında bu sayı 1.600’e düştü. 1979 yılında ise Amerika Birleşik Devletleri’nde çocuk felci vakası görülmedi.
Salk’ın aşısı, dünya çapında da benzer sonuçlar elde etti. 1988 yılında Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), çocuk felcini 2000 yılında yok etmeyi hedefleyen bir program başlattı. Bu program kapsamında, DSÖ, dünya çapında milyonlarca çocukta aşı kampanyaları düzenledi.
Bu çabalar sonucunda, 1988 yılında 350.000’den fazla çocuk felci vakası bildirilirken, 2023 yılında bu sayı 11’e düştü.
Çocuk felci aşısının geleceği
DSÖ, çocuk felcini 2023 yılında yok etmeyi başardı. Ancak, hastalık hala bazı ülkelerde endemik olarak devam ediyor. Bu ülkelerde, çocuk felci aşısı, hastalığın yayılmasını önlemek için önemli bir rol oynuyor.
DSÖ, çocuk felcini tamamen yok etmek için çalışmalarını sürdürüyor. Bu kapsamda, DSÖ, 2023 yılından sonra da çocuk felci aşısı kampanyalarını sürdürmeyi planlıyor.
Çocuk felci aşısının önemi
Salk’ın geliştirdiği çocuk felci aşısı, modern tıp tarihinin en önemli buluşlarından