Cümlenin Ögeleri
Türkçede bir cümleyi oluşturan söz öbekleri, cümlenin ögeleri olarak adlandırılır. Cümlenin ögeleri, cümlenin anlamını ve yapısını oluşturan temel unsurlardır.
Cümlenin ögeleri, ana ögeler ve yardımcı ögeler olmak üzere ikiye ayrılır.
Ana ögeler, cümlenin anlamını oluşturan temel ögelerdir. Cümlede tek başına anlamlı olan ögelerdir.
Yardımcı ögeler ise, cümlenin anlamını tamamlayan veya cümlenin yapısını güçlendiren ögelerdir. Cümlede tek başına anlamlı değildirler.
Cümlenin Ana Ögeleri
Cümlenin ana ögeleri şunlardır:
- Yüklem
- Nesne
Yüklem
Cümlede eylemi, oluşu, durumu bildiren söz öbeğine yüklem denir. Yüklem, cümlenin en önemli ögesidir. Cümlenin anlamını ve yapısını oluşturan temel unsurdur.
Yüklem, genellikle cümlenin sonunda bulunur. Ancak cümlenin başında veya ortasında da bulunabilir.
Yüklem, fiil olan sözcükler dışında isim ve isim soylu sözcüklerden oluşabilir.
Fiil olan yüklemler, tek başına veya yardımcı fiillerle birlikte bulunabilir.
Nesne
Cümlede yüklemin sorduğu soruyu karşılayan söz öbeğine nesne denir. Nesne, yüklemin anlamını tamamlayan bir ögedir.
Nesne, yüklemin sorduğu soruya göre isim nesnesi, sıfat nesnesi veya zarf nesnesi olabilir.
İsim nesnesi, yüklemin sorduğu neyi, kimi, hangisini, ne kadarını sorusuna cevap verir.
Sıfat nesnesi, yüklemin sorduğu nasıl, kaç, kaç tane sorusuna cevap verir.
Zarf nesnesi, yüklemin sorduğu ne zaman, nerede, nasıl, neden, niçin, kaç defa sorusuna cevap verir.
Cümlenin Yardımcı Ögeleri
Cümlenin yardımcı ögeleri şunlardır:
- Özne
- Dolaylı tümleç
- Zarf tümleci
- Edat tümleci
Özne
Cümlede yüklemin yaptığı işi, oluşu, durumu yapan veya yüklemin belirttiği durumu yaşayan varlığa özne denir. Özne, yüklemin anlamını tamamlayan bir ögedir.
Özne, genellikle cümlenin başında bulunur. Ancak cümlenin ortasında veya sonunda da bulunabilir.
Özne, tek başına veya başka söz öbekleri ile birlikte bulunabilir.
Dolaylı tümleç
Cümlede yüklemin anlamını tamamlayan ve yükleme sorulan soruya cevap veren söz öbeğine dolaylı tümleç denir. Dolaylı tümleç, yüklemin anlamını genişleten bir ögedir.
Dolaylı tümleç, yüklemin sorduğu kime, neye, hangisine, nerede, ne zaman, nasıl, neden, niçin sorusuna cevap verir.
Zarf tümleci
Cümlede yüklemin anlamını tamamlayan ve yükleme sorulan soruya cevap veren söz öbeğine zarf tümleci denir. Zarf tümleci, yüklemin anlamını daraltan, genişleten, zamanını, yerini, yönünü, miktarını, durumunu belirten bir ögedir.
Zarf tümleci, yüklemin sorduğu nasıl, kaç, kaç tane, ne zaman, nerede, neden, niçin sorusuna cevap verir.
Edat tümleci
Cümlede yüklemin anlamını tamamlayan ve yükleme sorulan soruya cevap veren söz öbeğine edat tümleci denir. Edat tümleci, yüklemin anlamını çeşitli yönlerden tamamlayan bir ögedir.
Edat tümleci, yüklemin sorduğu ile, den, üzere, **doğru