Dolaylı Tümleç
Türkçede cümlenin öğelerinden biri olan dolaylı tümleç, bir eylemin veya oluşumun yöneldiği, yöneltildiği, ilgi duyduğu, yararlanıldığı, etkilendiği, sahip olduğu veya bulunduğu yeri, zamanı, durumu, miktarı, nedeni, amacı, sonucu bildiren öğedir. Dolaylı tümleç, cümlede genellikle “-e, -a, -de, -da, -den, -dan, -için, -le, -dan dolayı, -e göre, -den beri” gibi eklerle belirtilir.
Dolaylı Tümleç Türleri
Dolaylı tümleç, cümlede gösterdiği anlam özelliğine göre şu şekilde sınıflandırılabilir:
- Yönelme Dolaylı Tümleci: Bir eylemin veya oluşumun yöneldiği yeri bildiren dolaylı tümleçtir. Bu tür dolaylı tümleçler, genellikle “-e, -a” ekleriyle belirtilir.
Örnekler:
-
Annem okula gitti.
-
Otobüs durakta durdu.
-
Kuş ağaca kondu.
-
İlgi Dolaylı Tümleci: Bir eylemin veya oluşumun ilgi duyduğu, yararlandığı, etkilendiği yeri, zamanı, durumu, miktarı, nedeni, amacı, sonucu bildiren dolaylı tümleçtir. Bu tür dolaylı tümleçler, genellikle “-için, -le, -den dolayı, -e göre, -den beri” gibi eklerle belirtilir.
Örnekler:
-
Çocuk oyun için dışarı çıktı.
-
Annem yemek için mutfağa gitti.
-
Doktor hasta için ilaç verdi.
-
Bağışıklık sistemi hastalık için savaşır.
-
Kuşlar yuva yapmak için dallar toplar.
-
Mülkiyet Dolaylı Tümleci: Bir eylemin veya oluşumun sahip olduğu yeri, zamanı, durumu, miktarı, nedeni, amacı, sonucu bildiren dolaylı tümleçtir. Bu tür dolaylı tümleçler, genellikle “-in, -in, -un, -ün” ekleriyle belirtilir.
Örnekler:
-
Kızının elini tuttu.
-
Oğlunun odasını temizledi.
-
Evimizin kapısı açık kaldı.
-
Arabanın lastiğini değiştirdi.
-
Neden Dolaylı Tümleci: Bir eylemin veya oluşumun nedenini bildiren dolaylı tümleçtir. Bu tür dolaylı tümleçler, genellikle “-den, -dan” ekleriyle belirtilir.
Örnekler:
-
Yağmurdan dolayı dışarı çıkamadım.
-
Hasta olduğu için okula gidemedi.
-
Parasız kaldığı için eve gidemedi.
-
Aşkından dolayı intihar etti.
-
Amaç Dolaylı Tümleci: Bir eylemin veya oluşumun amacını bildiren dolaylı tümleçtir. Bu tür dolaylı tümleçler, genellikle “-için” ekiyle belirtilir.
Örnekler:
-
Kitap okumak için kütüphaneye gittim.
-
Yemek yapmak için markete gittim.
-
Para kazanmak için çalıştım.
-
Arkadaşına hediye almak için mağazaya gitti.
-
Sonuç Dolaylı Tümleci: Bir eylemin veya oluşumun sonucunu bildiren dolaylı tümleçtir. Bu tür dolaylı tümleçler, genellikle “-den, -dan” ekleriyle belirtilir.
Örnekler:
-
Çocuğun düşmesinden dolayı yaralandı.
-
Hastalığın ilerlemesinden dolayı ameliyat oldu.
-
Yağmurun yağmasından dolayı sokaklar ıslandı.
-
Yangının çıkmasından dolayı binalar yıkıldı.
Dolaylı Tümleç Örnekleri
Dolaylı tümleç, Türkçede çok yaygın olarak kullanılan bir öğedir. Cümlelerde sıklıkla karşılaştığımız dolaylı tümleç örnekleri şunlardır:
-
Yönelme Dolaylı Tümleci:
- Annem okula gitti.
- Otobüs durakta durdu.
- Kuş ağaca kondu.
- Çocuk parka gitti.
- Bahçedeki çiçekleri suladım.
-
İlgi Dolaylı Tümleci:
- Çocuk oyun için dışarı çıktı.