Duha Koca Oğlu Deli Dumrul, Dede Korkut Kitabı’nın en sevilen ve en çok bilinen öykülerinden biridir. Bu öykü, Oğuz Türkleri’nin yaşam tarzını, inançlarını ve kültürünü yansıtması açısından önemlidir.
Öykü, Oğuzların yaşadığı bir dönemde geçmektedir. Duha Koca adında bir adamın oğlu olan Deli Dumrul, çok güçlü ve cesur bir yiğittir. Deli Dumrul, bir kuru çayın üzerine köprü yaptırır ve geçenlerden otuz üç akçe, geçmeyenlerden döve döve kırk akçe alır.
Bir gün Deli Dumrul’un köprüsünün yayına bir bölük oba yerleşir. Bu obada bir yiğit ölür ve feryatlar üzerine Deli Dumrul atıyla oraya gelir. Deli Dumrul, oymak beyine yiğidin ölmesine neden olan şeyin ne olduğunu sorar. Oymaklık beyi, Deli Dumrul’a, oymak halkının bir canavardan korktuğunu ve bu canavarın her gün bir kişiyi öldürdüğünü söyler.
Deli Dumrul, bu canavarı öldürmeye karar verir. Deli Dumrul, canavarı öldürmek için dağlara gider ve canavarın yuvasını bulur. Deli Dumrul, canavarı yuvası içinde bulur ve onunla savaşır. Deli Dumrul, canavarı öldürür ve oymak halkını canavardan kurtarır.
Oymak halkı, Deli Dumrul’a çok teşekkür eder. Oymaklık beyi, Deli Dumrul’a bir hediye vermek ister. Deli Dumrul, oymak beyinden bir şey istemez. Deli Dumrul, sadece canını bağışlamasını ister. Oymaklık beyi, Deli Dumrul’a canını bağışladığını söyler.
Deli Dumrul, oymak halkına bir toy düzenler. Bu toya Azrail de gelir. Deli Dumrul, Azrail’i görünce ona kızar. Deli Dumrul, Azrail’e, neden oymak halkından birini öldürdüğünü sorar. Azrail, Deli Dumrul’a, can aldığının bir kader olduğunu söyler.
Deli Dumrul, Azrail’e kızgındır. Deli Dumrul, Azrail’e kılıcını savurur. Azrail, Deli Dumrul’un kılıcından kaçar. Deli Dumrul, Azrail’i kovalar. Azrail, Deli Dumrul’un atına görünür ve at ürker. Deli Dumrul, attan düşer ve yaralanır.
Deli Dumrul, canını bağışlaması için Tanrı’ya yalvarır. Tanrı, Deli Dumrul’un duasını kabul eder. Tanrı, Deli Dumrul’a, karısının canını vermesini söyler. Deli Dumrul, karısının canını vermeyi kabul eder.
Deli Dumrul ve karısı, Tanrı’ya dua ederler. Tanrı, Deli Dumrul ve karısının canını bağışlar. Deli Dumrul ve karısı, uzun ve mutlu bir yaşam sürerler.
Deli Dumrul öyküsü, birçok farklı yoruma açık bir öyküdür. Bu öykü, insanın kendini merkeze alan tanrılaşma eğilimini; nefsin azgınlığını; Allah’a, meleklere, kadere isyanı; hayatın bir imtihan oluşunu; dünyaya taparlığı; insanın nefsine olan aşırı ve hatta mutlak güvenini simgesel nitelikli kurgusal bir metinle sorgulayan bir öykü olarak da yorumlanabilir.
Öyküde, Deli Dumrul’un kendini merkeze alan tanrılaşma eğilimi, onun köprüsünden geçenlerden ve geçmeyenlerden para alması ile simgelenir. Deli Dumrul, köprüsünden geçenlerden otuz üç akçe, geçmeyenlerden döve döve kırk akçe alır. Bu davranışı, Deli Dumrul’un kendini diğer insanlardan üstün gördüğünü gösterir.
Öyküde, nefsin azgınlığı, Deli Dumrul’un Azrail’e kızması ve ona kılıç savurması ile simgelenir. Deli Dumrul, Azrail’e kızgındır, çünkü Azrail, oymak halkından birini öldürmüştür. Bu davranışı, Deli Dumrul’un nefsinin azgınlığını gösterir.
**Öyküde, Allah’a, meleklere, kadere isyan, Deli Dumrul’un Azrail’e kızması ve ona kılıç savurması ile simgelenir. Deli Dum