Durum Ekleri Nedir?
Durum ekleri, isimlerin cümledeki işlevlerini ve anlamlarını belirtmek için kullanılan eklerdir. Türkçede altı durum eki vardır:
- Yalın durum (-Ø)
- İlgi durumu (-i, -u, -ü)
- Yükleme durumu (-e, -a)
- Yönelme durumu (-e, -a)
- Bulunma-Ayrılma durumu (-da, -de, -ta, -ta)
- Ayrılma durumu (-dan, -den, -tan, -ten)
Yalın Durum (-Ø)
Yalın durum, ismin hiçbir ek almadığı halidir. Yalın durumdaki bir isim, cümlede özne, nesne, yer tamlayıcısı, zaman tamlayıcısı, durum tamlayıcısı, zarf tamlayıcısı gibi görevlerde kullanılabilir.
Örnek:
- Özne: “Kuş uçtu.” (Kuş, özne görevindedir.)
- Nesne: “Evi boyadım.” (Evi, nesne görevindedir.)
- Yer tamlayıcısı: “Bahçede oturuyorum.” (Bahçede, yer tamlayıcısı görevindedir.)
- Zaman tamlayıcısı: “Yarın okula gideceğim.” (Yarın, zaman tamlayıcısı görevindedir.)
- Durum tamlayıcısı: “Dünyanın etrafında dönüyoruz.” (Dünyanın, durum tamlayıcısı görevindedir.)
İlgi Durumu (-i, -u, -ü)
İlgi durumu, ismin başka bir kelimeye bağlılığını göstermek için kullanılan ektir. İlgi durumu eki alan bir isim, cümlede iyelik eki alan bir kelimenin tamlayanı olur.
Örnek:
- **Kuşların sesi çok güzeldi.” (Kuşların, iyelik eki alan bir kelimedir. İsim olan “sesi” kelimesi, “kuşların” kelimesinin tamlayanıdır.)
- **Evin kapısı açıktı.” (Evin, iyelik eki alan bir kelimedir. İsim olan “kapısı” kelimesi, “evin” kelimesinin tamlayanıdır.)
- **Kitapların sayfaları kirliydi.” (Kitapların, iyelik eki alan bir kelimedir. İsim olan “sayfaları” kelimesi, “kitapların” kelimesinin tamlayanıdır.)
Yükleme Durumu (-e, -a)
Yükleme durumu, ismin bir yükleme ile ilişkisini göstermek için kullanılan ektir. Yükleme durumu eki alan bir isim, cümlede dolaylı tümleç görevi görür.
Örnek:
- **Kuşu kafese koydum.” (Kuşu, dolaylı tümleçtir.)
- **Evi boyadım.” (Evi, dolaylı tümleçtir.)
- **Kitapları kütüphaneye götürdüm.” (Kitapları, dolaylı tümleçtir.)
Yönelme Durumu (-e, -a)
Yönelme durumu, ismin yön belirtmek için kullanılan ektir. Yönelme durumu eki alan bir isim, cümlede nesne görevi görür.
Örnek:
- **Eve gidiyorum.” (Eve, nesnedir.)
- **Okuldan geldim.” (Okuldan, nesnedir.)
- **Kütüphaneye kitap almaya gidiyorum.” (Kütüphaneye, nesnedir.)
Bulunma-Ayrılma Durumu (-da, -de, -ta, -ta)
Bulunma-Ayrılma durumu, ismin yer belirtmek için kullanılan ektir. Bulunma-Ayrılma durumu eki alan bir isim, cümlede yer tamlayıcısı görevi görür.
Örnek:
- **Evdeyim.” (Evde, yer tamlayıcısıdır.)
- **Okuldayım.” (Okulda, yer tamlayıcısıdır.)
- **Kütüphanede kitap okuyorum.” (Kütüphanede, yer tamlayıcısıdır.)
Ayrılma Durumu (-dan, -den, -tan, -ten)
Ayrılma durumu, ismin bir yerden