10. Sınıf Edebiyat 1. Ünite Özeti
Edebiyata Giriş
Bu ünitede, edebiyatın tanımı, tarihçesi, türleri ve dönemleri gibi temel kavramlar ele alınmaktadır. Edebiyat, bir milletin duygularını, düşüncelerini, hayallerini, gelenek ve göreneklerini, tarihsel ve toplumsal olaylarını en güzel şekilde ifade eden sanat dalıdır.
Edebiyatın Tanımı
Edebiyat, kelime anlamı olarak “söz” demektir. Daha geniş bir anlamıyla ise bir milletin duygularını, düşüncelerini, hayallerini, gelenek ve göreneklerini, tarihsel ve toplumsal olaylarını en güzel şekilde ifade eden sanat dalıdır. Edebiyat, insanın duygu ve düşüncelerini ifade etme, anlatma, aktarma biçimidir. Edebiyat eserleri, insan ruhunu ve toplumu şekillendiren önemli bir araçtır.
Edebiyatın Tarihçesi
Edebiyat, insanlığın var olduğu kadar eskidir. İlk çağlarda insanlar, duygu ve düşüncelerini şiir, ezgi, efsane ve masal gibi sözlü edebiyat türleriyle ifade etmişlerdir. Yazının icadıyla birlikte ise edebiyat, yazılı bir sanat dalı haline gelmiştir.
Türk edebiyatı, İslamiyet’ten önceki dönemde sözlü edebiyat türleriyle başlamıştır. Bu dönemde destan, sagu, koşma, mani, türkü gibi türlerde eserler verilmiştir. İslamiyet’in kabulünden sonra ise edebiyat, Arap ve Fars edebiyatlarından etkilenerek gelişmiştir. Bu dönemde mesnevi, kaside, gazel, murabba, terkib-i bend gibi türlerde eserler verilmiştir.
- yüzyılda ise Türk edebiyatında Batılılaşma hareketleri başlamıştır. Bu dönemde roman, hikaye, tiyatro gibi Batı edebiyatından esinlenen yeni türlerde eserler verilmiştir.
Edebiyatın Türleri
Edebiyat, çeşitli türlere ayrılır. Bu türler, eserlerin biçimine, içeriğine ve işlediği konulara göre belirlenir.
Biçime Göre Edebiyat Türleri
- Sözlü edebiyat türleri: Destan, sagu, koşma, mani, türkü
- Yazılı edebiyat türleri: Mesnevi, kaside, gazel, murabba, terkib-i bend, roman, hikaye, tiyatro
İçeriğe Göre Edebiyat Türleri
- Didaktik edebiyat türleri: Öğretici, eğitici amaçla yazılan eserlerdir. (Mesnevi, kaside, didaktik şiir)
- Lirik edebiyat türleri: Duygu ve düşüncelerin anlatıldığı eserlerdir. (Gazel, kaside, şiir)
- Epik edebiyat türleri: Olayların anlatıldığı eserlerdir. (Destan, roman, hikaye)
- Dram edebiyat türleri: Olayların sahnede canlandırıldığı eserlerdir. (Tiyatro)
İnceleme Konularına Göre Edebiyat Türleri
- Tarihî edebiyat: Tarihi konuları işleyen eserlerdir. (Destan, roman, hikaye)
- Dinî edebiyat: Dinî konuları işleyen eserlerdir. (Mesnevi, kaside, şiir)
- Felsefî edebiyat: Felsefî konuları işleyen eserlerdir. (Felsefi roman, hikaye)
- Sosyal edebiyat: Toplumsal konuları işleyen eserlerdir. (Roman, hikaye, tiyatro)
Edebiyat Dönemleri
Türk edebiyatı, İslamiyet’ten önceki dönem, İslamiyet’in kabulünden sonraki dönem ve Batı etkisindeki dönem olmak üzere üç döneme ayrılır.
İslamiyet’ten Önceki Dönem
İslamiyet’ten önceki dönemde Türkler, sözlü edebiyat türleriyle eserler vermişlerdir. Bu dönemde destan, sagu, koşma, mani, türkü gibi türlerde eserler verilmiştir.
İslamiyet’in Kabulünden Sonraki Dönem
İslamiyet’in kabulünden sonra Türk edebiyatı, Arap ve Fars edebiyatlarından etkilenerek gelişmiştir. Bu dönemde mesnevi, kaside, gazel, murabba, terkib-i bend gibi türlerde eserler verilmiştir.
Batı Etkisi Altındaki Dönem
- yüzyılda Türk edebiyatında Batılılaşma hareketleri başlamıştır. Bu dönemde roman, hikaye, tiyatro gibi Batı edebiyatından esinlenen yeni türlerde eserler verilmiştir