Felatun Bey ile Rakım Efendi, Ahmet Mithat Efendi’nin 1875 yılında yazdığı romandır. Tanzimat Dönemi’nin ilk romanlarından biri olan eser, körü körüne Batılılaşmanın yanlışlığını ve gelenek ile modernizm arasındaki çatışmayı konu alır.
Romanın Karakterleri
- Felatun Bey: Romanın kahramanıdır. Babası tarafından Avrupa’da yetiştirilen, Batılılaşmayı lüks yaşamak, Fransızca konuşmak ve yabancılarla arkadaşlık yapmak olarak gören bir gençtir.
- Rakım Efendi: Romanın ikinci kahramanıdır. Geleneksel değerlere bağlı, çalışkan ve tutumlu bir gençtir.
- Fatma Hanım: Felatun Bey’in annesidir. Oğlunun Batılılaşma çabalarını destekler.
- Rakım Efendi’nin Annesi: Rakım Efendi’nin annesidir. Geleneksel değerlere bağlıdır ve oğlunun Batılılaşma çabalarını desteklemez.
- İtalyan Aktris Polini: Felatun Bey’in sevgilisi olan bir İtalyan aktristir.
- Fatma Hanım’ın Kızkardeşi: Felatun Bey’in evleneceği genç kızdır.
Romanın Özeti
Roman, Felatun Bey ile Rakım Efendi’nin çocukluklarından başlayarak anlatılmakta. Felatun Bey, babası tarafından Avrupa’da yetiştirilmektedir. Batılılaşmayı lüks yaşamak, Fransızca konuşmak ve yabancılarla arkadaşlık yapmak olarak gören bir gençtir. Rakım Efendi ise geleneksel değerlere bağlı, çalışkan ve tutumlu bir gençtir.
Felatun Bey, babasının ölümünden sonra İstanbul’a döner. Babasının bıraktığı mirası kısa sürede tüketir. İtalyan aktris Polini ile aşk yaşamaya başlar. Polini ile birlikte lüks bir hayat sürer. Ancak, Polini’nin onu terk etmesiyle tüm servetini kaybeder.
Rakım Efendi ise Avrupa’da aldığı eğitimin ardından İstanbul’a döner. Bir devlet dairesinde çalışmaya başlar. Çalışkanlığı ve azmi sayesinde kısa sürede yükselir. Fatma Hanım’ın kızkardeşi ile evlenir. Geleneksel değerlere bağlı bir aile hayatı kurar.
Romanın sonunda, Felatun Bey yaptığı hataların farkına varır. Rakım Efendi’nin yolundan gitmeye karar verir.
Romanın Ana Temaları
- Körü Körüne Batılılaşma: Romanın ana teması, körü körüne Batılılaşmanın yanlışlığını anlatmasıdır. Felatun Bey, Batılılaşmayı sadece dış görünüşteki değişiklikler olarak görür. Geleneksel değerleri hiçe sayar. Bu da onun maddi ve manevi olarak yıkımına neden olur.
- Gelenek ile Modernizm Çatışması: Roman, geleneksel değerler ile modernizm arasındaki çatışmayı da anlatır. Felatun Bey, Batılılaşmayı geleneksel değerlere karşı bir tavır olarak görür. Bu da onu geleneksel değerlere bağlı olan insanlarla çatışmaya sürükler. Rakım Efendi ise geleneksel değerler ile modernizmi uyumlu bir şekilde yaşamaya çalışır.
Romanın Eleştirisi
Felatun Bey ile Rakım Efendi, Tanzimat Dönemi’nin en önemli eserlerinden biridir. Eser, körü körüne Batılılaşmanın yanlışlığını ve gelenek ile modernizm arasındaki çatışmayı başarılı bir şekilde anlatmıştır.
Romanın eleştirisinde şu noktalara dikkat çekilebilir:
- Felatun Bey ve Rakım Efendi karakterleri, dönemin iki farklı kesimini temsil etmektedir. Felatun Bey, Batılılaşmayı benimseyen genç neslin temsilcisidir. Rakım Efendi ise geleneksel değerleri koruyan genç neslin temsilcisidir.
- Roman, dönemin toplumsal ve kültürel sorunlarını yansıtmaktadır. Batılılaşmanın getirdiği değişimler, geleneksel değerlerle çatışmaya neden olmaktadır. Bu çatışma, toplumda huzursuzluğa ve bölünmeye yol açmaktadır.
- Roman, realist bir üslupla yazılmıştır. Eser, dönemin İstanbul’unu ve insanlarını gerçekçi bir şekilde yansıtmaktadır.
Felatun Bey ile Rakım Efendi, Türk edebiyatında bir dönüm noktası olan bir eserdir. Eser, dönemin toplumsal ve kültürel sorunlarını yansıtmasının yanı sıra, körü körüne Batılılaşmanın yanlışlığını da anlatarak önemli bir mesaj vermektedir.