Fiilimsiler
Türkçede fiillerden türemiş ve isim, sıfat, zarf gibi görevlerde kullanılan sözcüklere fiilimsi denir. Fiilimsiler, fiillere getirilen birtakım eklerle yapılırlar. Fiilimsiler, isim-fiil, sıfat-fiil ve zarf-fiil olmak üzere üçe ayrılır.
İsim-fiiller
Fiillere -ma, -me, -mak, -mek ekleri getirilerek yapılırlar. İsim-fiiller, cümlede isim olarak görev yaparlar.
Örnek:
- Yazmak (isim-fiil) sözcüğü, “yazma eylemi”ni ifade eden bir isimdir.
- Okumayı (isim-fiil) sözcüğü, “okuma eylemi”ni ifade eden bir isimdir.
İsim-fiiller, isim tamlaması oluşturabilirler.
Örnek:
- Okuma (isim-fiil) sözcüğü, “okuma eylemini yapan” anlamındaki “okuma alışkanlığı” isim tamlamasını oluşturur.
İsim-fiiller, sıfat tamlaması oluşturabilirler.
Örnek:
- Okunan (isim-fiil) sözcüğü, “okuma eylemine uğrayan” anlamındaki “okunan kitap” sıfat tamlamasını oluşturur.
İsim-fiiller, zarf tamlaması oluşturabilirler.
Örnek:
- Okurken (isim-fiil) sözcüğü, “okuma eylemi sırasında” anlamındaki “okurken dikkatli ol” zarf tamlamasını oluşturur.
Sıfat-fiiller
Fiillere -ış, -iş, -uş, -üş ekleri getirilerek yapılırlar. Sıfat-fiiller, cümlede sıfat olarak görev yaparlar.
Örnek:
- Kırılan (sıfat-fiil) sözcüğü, “kırılma eylemine uğramış” anlamındaki bir sıfattır.
- Yanan (sıfat-fiil) sözcüğü, “yanma eylemine uğramış” anlamındaki bir sıfattır.
Sıfat-fiiller, sıfat tamlaması oluşturabilirler.
Örnek:
- Kırılan (sıfat-fiil) sözcüğü, “kırılma eylemine uğrayan” anlamındaki “kırılan cam” sıfat tamlamasını oluşturur.
Sıfat-fiiller, zarf tamlaması oluşturabilirler.
Örnek:
- Yanan (sıfat-fiil) sözcüğü, “yanma eylemi sırasında” anlamındaki “yanan ev” zarf tamlamasını oluşturur.
Zarf-fiiller
Fiil kök ve gövdelerine -ınca, -dıkça, -dığında, -ken, -r… -mez, -alı, -erek, -madan, -meksizin, -a… -a, -ıp, -dığı için, -cesine, -esiye ekleri getirilerek yapılırlar. Zarf-fiiller, cümlede zarf olarak görev yaparlar.
Örnek:
- Yarın (zarf-fiil) sözcüğü, “yarın” zamanını ifade eden bir zarftır.
- Yavaşça (zarf-fiil) sözcüğü, “yavaş” hızını ifade eden bir zarftır.
Zarf-fiiller, fiil tamlaması oluşturabilirler.
Örnek:
- Yarın (zarf-fiil) sözcüğü, “yarın yapılacak” anlamındaki “yarınki toplantı” fiil tamlamasını oluşturur.
Zarf-fiiller, sıfat tamlaması oluşturabilirler.
Örnek:
- Yavaşça (zarf-fiil) sözcüğü, “yavaş hareket eden” anlamındaki “yavaşça yürüyen adam” sıfat tamlamasını oluşturur.
Fiilimsilerin Özellikleri
- Fiilimsiler, fiillere getirilen birtakım eklerle yapılırlar.
- Fiilimsiler,