Kendi Kendini Gerçekleştiren Kehanet Nedir?
Kendi kendini gerçekleştiren kehanet, bir kişinin bir kehanete inanması ve bu inancının kehaneti doğrulamasına yol açması durumudur. Bu, kişinin davranışlarını veya başkalarının davranışlarını, kehanetin gerçekleşmesini sağlayacak şekilde değiştirmesi yoluyla gerçekleşebilir.
Kendi kendini gerçekleştiren kehanet, sosyal psikolojide yaygın olarak çalışılan bir kavramdır. Bu kavrama ilişkin ilk çalışmalardan biri, Robert Merton tarafından 1948 yılında yapılmıştır. Merton, kendi kendini gerçekleştiren kehanetin, sosyal roller ve önyargılar gibi çeşitli durumlarda ortaya çıkabileceğini göstermiştir.
Kendi Kendini Gerçekleştiren Kehanet Örnekleri
Kendi kendini gerçekleştiren kehanetin birçok örneği vardır. Bu örneklerden bazıları şunlardır:
- Olumlu önyargı
Olumlu önyargı, bir kişinin bir başkası hakkında olumlu bir beklentiye sahip olması durumudur. Bu beklenti, kişinin davranışlarını, diğer kişinin bu beklentiyi karşılaması için değiştirmesine yol açabilir. Örneğin, bir öğretmenin bir öğrenci hakkında olumlu bir beklentiye sahip olması, öğrencinin daha iyi performans göstermesine yol açabilir.
- Olumsuz önyargı
Olumsuz önyargı, bir kişinin bir başkası hakkında olumsuz bir beklentiye sahip olması durumudur. Bu beklenti, kişinin davranışlarını, diğer kişinin bu beklentiyi karşılaması için değiştirmesine yol açabilir. Örneğin, bir işverenin bir çalışan hakkında olumsuz bir beklentiye sahip olması, çalışanın işteki performansını düşürebilir.
- Kendini gerçekleştiren kehanet sendromu
Kendini gerçekleştiren kehanet sendromu, bir kişinin bir kehanete inanması ve bu inancının, kişinin sağlığı veya refahı üzerinde olumsuz bir etkiye yol açması durumudur. Örneğin, bir kişinin kendisinin hasta olduğuna inanması, kişinin stres seviyelerini artırabilir ve bu da hastalığa yol açabilir.
- Kendini gerçekleştiren yıkım kehaneti
Kendini gerçekleştiren yıkım kehaneti, bir kişinin bir kehanete inanması ve bu inancının, kişinin hedeflerinin veya hayallerinin gerçekleşmesini engellemesi durumudur. Örneğin, bir kişinin kendisinin başarılı olamayacağına inanması, kişinin çaba göstermesine engel olabilir ve bu da kişinin başarısız olmasına yol açabilir.
Kendi Kendini Gerçekleştiren Kehaneti Etkileyen Faktörler
Kendi kendini gerçekleştiren kehaneti etkileyen faktörler şunlardır:
- Kehanete inancın gücü
Kehanete inancın gücü, kehanetin gerçekleşme olasılığını etkiler. Kehanete ne kadar çok inanılırsa, kehanetin gerçekleşme olasılığı da o kadar yüksek olur.
- Kehanete inananın davranışı
Kehanete inanan kişinin davranışı, kehanetin gerçekleşmesini etkiler. Kehanete inanan kişi, kehaneti doğrulayacak şekilde davranırsa, kehanetin gerçekleşme olasılığı artar.
- Diğer insanların davranışı
Diğer insanların davranışı, kehanetin gerçekleşmesini etkiler. Kehanete inanan kişiye karşı olumlu veya olumsuz davranışta bulunan insanlar, kehanetin gerçekleşmesine katkıda bulunabilirler.
Kendi Kendini Gerçekleştiren Kehaneti Önlemek
Kendi kendini gerçekleştiren kehaneti önlemek için alınabilecek bazı önlemler şunlardır:
- Kehanetlere karşı eleştirel bir tutum sergilemek
Kehanetlere karşı eleştirel bir tutum sergilemek, kehanetlere inanmayı ve bu inancın davranışları etkilemesini önlemeye yardımcı olabilir.
- Olumlu bir tutum sergilemek
Olumlu bir tutum sergilemek, kişinin kendini gerçekleştiren kehanetlere karşı daha dirençli olmasına yardımcı olabilir.
- Kendini gerçekleştiren kehanetlerin farkında olmak
Kendini gerçekleştiren kehanetlerin farkında olmak, kişinin bu kehanetlere karşı daha dikkatli olmasını sağlayabilir.
Sonuç
Kendi kendini gerçekleştiren kehanet, sosyal psikolojide önemli bir kavramdır. Bu kavram, kişilerin kendi davranışlarını ve başkalarının davranışlarını etkileyebileceğini göstermektedir. Kendi kendini gerçekleştiren kehaneti anlamak, kişilerin kendi hayatlarını ve başkalarının hayatlarını daha iyi anlamalarına yardımcı olabilir.