Nitrik Asit Kim Buldu?
Nitrik asit, kimyasal formülü HNO3 olan, renksiz, keskin kokulu ve güçlü bir asittir. Su, azot ve oksijen atomlarından oluşan nitrik asit, birçok endüstride ve günlük hayatta kullanılan önemli bir kimyasaldır.
Nitrik asitin ilk kez ne zaman ve kim tarafından keşfedildiği kesin olarak bilinmemekle birlikte, ilk olarak MÖ 4000 yıllarında Mezopotamya’da keşfedildiği düşünülmektedir. Mezopotamyalılar, nitrik asiti, sülfürik asit ve tuz karışımını kaynatarak elde etmişlerdir. Bu yöntemle elde edilen nitrik asit, % 10-15 konsantrasyonda bir asittir.
Nitrik asit, Orta Çağ’da Avrupa’da da biliniyordu. Ancak, o dönemde nitrik asitin kimyasal yapısı ve özellikleri tam olarak anlaşılmamıştı. Nitrik asit, o dönemde boya yapımı, deri işleme ve patlayıcı yapımında kullanılıyordu.
Nitrik asitin modern kimyası, 8. yüzyılda yaşamış Müslüman bilim insanı Ebu Musa Câbir bin Hayyan tarafından geliştirilmiştir. Câbir bin Hayyan, nitrik asidi, sülfürik asit ve potasyum nitrat karışımını kaynatarak elde etmiştir. Bu yöntemle elde edilen nitrik asit, % 60-70 konsantrasyonda bir asittir.
Câbir bin Hayyan, nitrik asitin yanı sıra, hidroklorik asit, sülfürik asit, tartarik asit ve potasyum gibi birçok kimyasal maddeyi de keşfetmiştir. Câbir bin Hayyan, kimyanın babası olarak kabul edilir.
- yüzyılda, Avrupalı bilim insanları, nitrik asidi daha yüksek konsantrasyonlarda elde etmek için yeni yöntemler geliştirmişlerdir. Bu yöntemler sayesinde, nitrik asit % 90-98 konsantrasyonda elde edilebilmiştir.
Nitrik asit, günümüzde birçok endüstride kullanılmaktadır. En önemli kullanım alanları şunlardır:
- Patlayıcı yapımı
- Gübre yapımı
- Boya yapımı
- Deri işleme
- Plastik ve kauçuk endüstrisi
- Metalürji
- Kimya endüstrisi
Nitrik asit, güçlü bir asit olduğu için, tehlikeli bir kimyasaldır. Cilt ve gözlere temas ettiğinde ciddi yanıklara neden olabilir. Nitrik asitle çalışırken mutlaka koruyucu ekipman kullanılmalıdır.
Nitrik Asitin Kimyasal Özellikleri
Nitrik asit, renksiz, keskin kokulu ve güçlü bir asittir. Su, azot ve oksijen atomlarından oluşan nitrik asit, suda tamamen çözünür. Nitrik asidin kaynama noktası 82,5 °C, donma noktası -42 °C’dir.
Nitrik asit, suda çözüldüğünde, hidronyum (H+) ve nitrat (NO3-) iyonlarına ayrışır.
HNO3 (suda) → H+ (suda) + NO3- (suda)
Nitrik asit, bir bazla reaksiyona girdiğinde, tuz ve su oluşturur.
HNO3 + NaOH → NaNO3 + H2O
Nitrik asit, bir metalle reaksiyona girdiğinde, metal oksit veya nitrat oluşturur.
2HNO3 + 3Mg → Mg(NO3)2 + 3H2
Nitrik asit, bir organik maddeyle reaksiyona girdiğinde, oksidasyon reaksiyonu gerçekleşir. Bu reaksiyonda, organik madde parçalanır ve karbondioksit, su ve azotlu bileşikler oluşur.
Nitrik Asitin Kullanım Alanları
Nitrik asit, birçok endüstride kullanılan önemli bir kimyasaldır. En önemli kullanım alanları şunlardır:
- Patlayıcı yapımı: Nitrik asit, en önemli patlayıcılardan biri olan nitrogliserinin yapımında kullanılır.
- Gübre yapımı: Nitrik asit, amonyum nitrat gibi gübrelerin yapımında kullanılır.
- Boya yapımı: Nitrik asit, boyaların renklenmesi ve parlatılmasında kullanılır.
- Deri işleme: Nitrik asit, derinin yumuşatılması ve dayanıklı hale getirilmesinde kullanılır.
- Plastik ve kauçuk endüstrisi: Nitrik asit, plastik ve kauçuk üretiminde kullanılır.
- Metalürji: Nitrik asit, metallerin saflaştırılması ve kaplanması için kullanılır.
- Kimya endüstrisi: Nitrik asit, diğer kimyasal