Nitrik Asiti Kim Buldu?
Nitrik asit, kimyasal formülü HNO3 olan, güçlü bir asittir. Renksiz, keskin kokulu ve aşındırıcı bir sıvıdır. Su, hava ve birçok metalle reaksiyona girer.
Nitrik asit, tarihte bilinen en eski kimyasallardan biridir. İlk olarak MÖ 3. yüzyılda Çin’de üretildiği düşünülmektedir. Ancak, bu asitin ilk olarak kim tarafından keşfedildiği tam olarak bilinmemektedir.
Nitrik asitle ilgili en eski yazılı kayıtlar, MÖ 2. yüzyılda yaşamış olan Yunan filozof Theophrastus’a aittir. Theophrastus, bu asitin “yanardağın külünden elde edilebileceğini” yazmıştır.
Nitrik asitin üretimi, Orta Çağ’da Avrupa’da geliştirilmiştir. Bu dönemde, nitrik asit, gübre, patlayıcı ve boya yapımında kullanılmıştır.
Nitrik asitin üretiminde kullanılan ilk yöntem, “kül işlemi” olarak bilinir. Bu yöntemde, bitki külleri, odun kömürü ve potasyum nitrat karışımı, su içinde kaynatılır. Bu işlem sonucunda, nitrik asit ve potasyum sülfat elde edilir.
Kül işlemi, nispeten basit ve ucuz bir yöntemdir. Ancak, bu yöntemle elde edilen nitrik asitin konsantrasyonu düşüktür.
- yüzyılda, nitrik asit üretiminde “azot oksit yöntemi” kullanılmaya başlanmıştır. Bu yöntemde, azot oksit, su içinde çözülerek nitrik asit elde edilir.
Azot oksit yöntemi, kül işlemine göre daha verimlidir ve daha yüksek konsantrasyonlarda nitrik asit elde edilmesini sağlar.
- yüzyılda, nitrik asit üretiminde “Ostwald işlemi” kullanılmaya başlanmıştır. Bu yöntemde, amonyak, hava ve su karışımı, yüksek sıcaklıkta ve basınçta reaksiyona sokulur. Bu işlem sonucunda, amonyak, azot oksit ve su elde edilir. Azot oksit, daha sonra su içinde çözülerek nitrik asit elde edilir.
Ostwald işlemi, günümüzde nitrik asit üretiminde en yaygın kullanılan yöntemdir. Bu yöntem, yüksek verimlilik ve düşük maliyet avantajlarına sahiptir.
Nitrik Asitin Keşfinde Etkili Olan Bilim Adamları
Nitrik asitin keşfinde etkili olan birçok bilim adamı vardır. Bu bilim adamlarından bazıları şunlardır:
- Theophrastus (MÖ 2. yüzyıl): Nitrik asidin ilk olarak kim tarafından keşfedildiği tam olarak bilinmemektedir. Ancak, bu asitle ilgili en eski yazılı kayıtlar, MÖ 2. yüzyılda yaşamış olan Yunan filozof Theophrastus’a aittir.
- Geber (721-815): Geber olarak da bilinen Ebu Musa Câbir bin Hayyân, İslam dünyasının en önemli bilim adamlarından biridir. Geber, nitrik asidin üretimi ve özellikleri hakkında önemli çalışmalar yapmıştır.
- Johann Rudolph Glauber (1604-1670): Alman kimyager Johann Rudolph Glauber, nitrik asidin üretiminde kullanılan “kül işlemi”ni geliştirmiştir.
- Carl Wilhelm Scheele (1742-1786): İsveçli kimyager Carl Wilhelm Scheele, nitrik asidin üretiminde kullanılan “azot oksit yöntemi”ni geliştirmiştir.
- Friedrich Wöhler (1800-1882): Alman kimyager Friedrich Wöhler, nitrik asidin üretiminde kullanılan “Ostwald işlemi”nin temellerini atmıştır.
Nitrik Asitin Kullanım Alanları
Nitrik asit, birçok alanda kullanılan önemli bir kimyasaldır. Bu asitin kullanım alanlarından bazıları şunlardır:
- Gübre yapımı: Nitrik asit, gübre yapımında kullanılan en önemli hammaddelerden biridir.
- Patlayıcı yapımı: Nitrik asit, TNT, nitrogliserin ve roket yakıtı gibi patlayıcıların yapımında kullanılır.
- Boya yapımı: Nitrik asit, boya yapımında kullanılan önemli bir çözücü ve renklendiricidir.
- Metal işleme: Nitrik asit, metallerin kaplanması ve temizlenmesi için kullanılır.
- Farmakoloji: Nitrik asit, bazı ilaçların üretiminde kullanılır.
- Diğer kullanım alanları: Nitrik asit, deri endüstrisi, kağıt endüstrisi ve plastik endüstrisinde de kullanılır.
Nitrik Asitin Riskleri
Nitrik asit, güçlü bir asit olduğu için insan sağlığı için tehlikelidir. Bu asitle temas, cil