Önerme Nedir?
Önerme, bir yargıyı ifade eden cümledir. Bir cümlenin önerme olarak kabul edilebilmesi için şu üç özelliği taşıması gerekir:
- Jüri: Önerme, bir yargıyı ifade etmelidir. Bu yargı olumlu veya olumsuz olabilir. Örneğin, “Bugün hava güneşli” ve “Bugün hava yağmurlu değil” cümleleri yargı ifade eden önermelerdir.
- Doğruluk-yanlışlık: Önerme, doğru veya yanlış olarak değerlendirilebilir olmalıdır. Örneğin, “İstanbul Türkiye’nin başkentidir” ve “Dünya düzdür” cümleleri doğruluk-yanlışlık özelliğine sahip önermelerdir.
- İki terim: Önerme, en az iki terim içermelidir. Örneğin, “İstanbul büyük bir şehirdir” cümlesinde “İstanbul” ve “büyük şehir” terimleri yer almaktadır.
Felsefede Önerme
Felsefede önerme, bilginin temelini oluşturur. Felsefe, doğruluk ve yanlışlık kavramlarını inceleyen bir disiplindir. Bu nedenle, felsefe için önermelerin doğruluk ve yanlışlık özelliklerini anlamak önemlidir.
Felsefede önermelerin doğruluk ve yanlışlığı, gerçeklikle olan ilişkileriyle belirlenir. Gerçeklikle uyumlu olan önerme doğrudur. Gerçeklikle uyumsuz olan önerme ise yanlıştır.
Önerme Çeşitleri
Önermeler, doğruluk-yanlışlık özelliklerine göre ikiye ayrılır:
- Tanımlayıcı önerme: Doğruluğu veya yanlışlığı gözlem veya deney yoluyla belirlenebilen önermelerdir. Örneğin, “İstanbul Türkiye’nin başkentidir” ve “Dünya düzdür” cümleleri tanımlayıcı önermelerdir.
- Tahmin edici önerme: Doğruluğu veya yanlışlığı gözlem veya deney yoluyla doğrudan belirlenemeyen önermelerdir. Örneğin, “Yarın hava güneşli olacak” ve “Cumhurbaşkanı yarın istifa edecek” cümleleri tahmin edici önermelerdir.
Önermeler, içeriklerine göre de ikiye ayrılır:
- Öklid önerme: İçeriği nesnel olan ve doğruluğu herkes tarafından kabul edilen önermelerdir. Örneğin, “Bir doğrunun üzerinde eşit uzaklıktaki iki nokta yoktur” ve “Bir doğrunun üzerinde sonsuz sayıda nokta vardır” cümleleri Öklid önermelerdir.
- Normatif önerme: İçeriği öznel olan ve doğruluğu kişiye veya topluma göre değişebilen önermelerdir. Örneğin, “Hırsızlık yapmak yanlıştır” ve “İnsanlar dürüst olmalıdır” cümleleri normatif önermelerdir.
Önermelerin İşlevleri
Önermeler, felsefede çeşitli işlevler görürler. Bu işlevlerden bazıları şunlardır:
- Bilgi edinme: Önermeler, dünya hakkında bilgi edinmemizi sağlar. Örneğin, “İstanbul Türkiye’nin başkentidir” önermesi, İstanbul şehri hakkında bilgi edinmemizi sağlar.
- Düşünceyi ifade etme: Önermeler, düşüncelerimizi ifade etmemizi sağlar. Örneğin, “Hırsızlık yapmak yanlıştır” önermesi, hırsızlık yapmanın yanlış olduğuna dair düşüncemizi ifade eder.
- Kanıtlama: Önermeler, bir düşünceyi kanıtlamak için kullanılabilirler. Örneğin, “İnsanlar dürüst olmalıdır” önermesi, insanların dürüst olması gerektiğini kanıtlamak için kullanılabilir.
Önerme Örnekleri
Tanımlayıcı önerme örnekleri:
- İstanbul Türkiye’nin başkentidir.
- Dünya yuvarlaktır.
- 2 + 2 = 4.
Tahmin edici önerme örnekleri:
- Yarın hava güneşli olacak.
- Galatasaray Fenerbahçe maçını kazanacak.
- Türkiye 2024 Avrupa Futbol Şampiyonası’na katılacak.
Öklid önerme örnekleri:
- Bir doğrunun üzerinde eşit uzaklıktaki iki nokta yoktur.
- Bir doğrunun üzerinde sonsuz sayıda nokta vardır.
- Bir doğru parçasının iki ucu vardır.
Normatif önerme örnekleri:
- Hırsızlık yapmak yanlıştır.
- İnsanların dürüst olması gerekir.
- Savaşmak kötüdür.
Sonuç
Önermeler, felsefede önemli bir yere sahiptirler. Bilgi edinme, düşünceyi ifade etme ve kanıtlama gibi çeşitli işlevler görürler. Felsefeyi anlamak için önermelerin özelliklerini ve işlevlerini bilmek önemlidir.