Paratoner Nedir?
Paratoner, bir yapıyı veya yükseltiyi olası yıldırım hasarlarından koruma amaçlı tasarlanan metal iletken uzun direktir. Yıldırımlar çarpacağı bölgedeki en yüksek ve sivri uca çarpma eğilimi göstermektedirler. Paratoner, bu özelliği kullanarak yıldırımın yapıya zarar vermeden güvenli bir şekilde toprağa aktarılmasını sağlar.
Paratonerin Yapısı
Paratoner, temel olarak üç ana parçadan oluşur:
- Uçucu iletken: Paratonerin en üst kısmıdır. Genellikle pirinç veya bakır gibi iletken bir malzemeden yapılır. Uçucu iletken, yapının en yüksek noktasına yerleştirilir.
- Topraklama iletkeni: Uçucu iletkenden gelen yıldırım akımının toprağa aktarılmasını sağlayan iletkendir. Genellikle bakır veya çelik gibi iletken bir malzemeden yapılır. Topraklama iletkeni, uçucu iletkenden yapının temeline kadar uzanır.
- Topraklama düzeneği: Topraklama iletkeninin toprağa bağlanmasını sağlayan düzenektir. Genellikle demir çubuklar veya metal plakalar kullanılarak yapılır.
Paratonerin Çalışması
Paratoner, yıldırımın yapıya çarpmasını engellemez. Aksine, yıldırımın yapıya zarar vermeden güvenli bir şekilde toprağa aktarılmasını sağlar.
Yıldırım, bulutlar arasında oluşan elektrik boşalmasıdır. Bu boşalma sırasında oluşan yüksek voltaj ve amper, yıldırımın çarptığı nesneye zarar verebilir. Paratoner, uçucu iletkeni sayesinde yıldırımın çarpacağı en yüksek noktayı oluşturur. Yıldırım, uçucu iletkene çarptığında, uçucu iletken üzerinden toprağa doğru akar. Topraklama iletkeni ve topraklama düzeneği sayesinde yıldırımın akım yoğunluğu azalır ve yıldırımın yapıya zarar verme riski önemli ölçüde azalır.
Paratonerin Tarihçesi
Paratonerin mucidi, Amerikalı bilim insanı Benjamin Franklin’dir. Franklin, 1752 yılında yaptığı bir uçurtma deneyiyle yıldırımın elektrik olduğunu ispatlamıştır. Bu deney sonucunda, Franklin paratonerin temelini atmıştır.
Franklin, paratoneri ilk olarak 1752 yılında Philadelphia’daki kendi evine kurmuştur. Bu uygulama, diğer bilim insanları tarafından da benimsenmiş ve paratoner hızla yaygınlaşmıştır.
Paratonerin Önemi
Paratoner, yıldırım nedeniyle meydana gelebilecek can ve mal kayıplarını önlemede önemli bir rol oynamaktadır. Paratoner, özellikle yüksek katlı binalar, hastaneler, okullar, havaalanları gibi yoğun insan ve mal sirkülasyonunun olduğu yerlerde büyük önem taşımaktadır.
Paratonerin Kurulumu
Paratoner kurulumu, bir uzman tarafından yapılmalıdır. Paratoner kurulurken aşağıdaki hususlara dikkat edilmesi gerekmektedir:
- Paratoner, yapının en yüksek noktasına yerleştirilmelidir.
- Paratoner, yapının temeline kadar uzanmalıdır.
- Topraklama düzeneği, yapının bulunduğu bölgenin toprak yapısına uygun olarak yapılmalıdır.
Paratonerin Bakımı
Paratoner, düzenli olarak bakımının yapılması gerekmektedir. Paratoner bakımında aşağıdaki hususlara dikkat edilmesi gerekmektedir:
- Uçucu iletkenin temizlenmesi ve korozyondan korunması gerekmektedir.
- Topraklama iletkeninin ve topraklama düzeneğinin kontrolü yapılmalıdır.
Paratoner Çeşitleri
Paratonerler, kurulum şekline göre üçe ayrılır:
- Doğrusal paratonerler: Bu paratonerler, yapının en yüksek noktasından itibaren aşağı doğru uzanan bir iletkenden oluşur.
- Küresel paratonerler: Bu paratonerler, yapının en yüksek noktasına yerleştirilen bir küreden oluşur.
- İki yönlü paratonerler: Bu paratonerler, yapının iki farklı noktasına yerleştirilen iki uçucu iletkenden oluşur.
Paratoner seçiminde, yapının yüksekliği, bulunduğu bölgenin iklim koşulları ve kullanım amacı gibi faktörler göz önünde bulundurulmalıdır.
Paratoner Kullanmanın Faydaları
Paratoner kullanmak, yıldırım nedeniyle meydana gelebilecek can ve mal kayıplarını önlemede önemli bir rol oynamaktadır. Paratoner kullanmanın faydaları şunlardır:
- Yıldırımın yapıya zarar vermesini önler.
- Yıldırımın sebep olduğu yangınları önler.
- **Yıldırımın sebep olduğu pat