Mecazı Mürsel Nedir?
Mecazı mürsel, bir kelimenin gerçek anlamından daha geniş veya daha dar bir anlam kazanmasıyla oluşan bir söz sanatıdır. Bu sanatta, bir kelimenin anlamından başka bir kelimenin anlamı kastedilir. Mecazı mürsel, ad aktarması olarak da bilinir.
Mecazı mürsel, iki temel ilişkiye dayanılarak yapılır:
- Parça-bütün ilişkisi: Bu ilişkide, bir bütünün parçası yerine bütünün kendisi kastedilir. Örneğin, “kalemim kırıldı” cümlesinde “kalem” kelimesi, kalem denilen bütünün bir parçası olan “uç”u temsil eder.
- Tür-cins ilişkisi: Bu ilişkide, bir türün yerine cinsi kastedilir. Örneğin, “okullar açıldı” cümlesinde “okullar” kelimesi, okul denilen türün bütün fertlerini temsil eder.
Mecazı mürsel, şiirde sıklıkla kullanılan bir söz sanatıdır. Şiirde, anlam zenginliği ve etkileyiciliği sağlamak için kullanılır.
Mecazı Mürsel Şiir Örnekleri
Mecazı mürsel, şiirde çok çeşitli şekillerde kullanılabilir. Bu sanatın kullanıldığı şiir örnekleri şu şekilde sıralanabilir:
- Parça-bütün ilişkisi: Bu ilişkide, bir bütünün parçası yerine bütünün kendisi kastedilir. Örneğin, Nâzım Hikmet’in “Ses” şiirinin bir dörtlüğü şöyledir:
“Bir gün gelir sessizliğim Çığlık çığlığadır Bir gün gelir gözlerim Kan ağlar”
Bu dörtlükte, “sessizlik” ve “gözler” kelimeleri, bir bütünün parçası olan “ses” ve “gözler”i değil, bütünü temsil eder. “Sessizliğim” ifadesi, Nâzım Hikmet’in sessizliğini değil, onun sessizliğine rağmen içindeki coşkuyu ve öfkeyi ifade eder. “Gözlerim” ifadesi ise Nâzım Hikmet’in gözlerini değil, onun gözlerindeki acıyı ve öfkeyi ifade eder.
- Tür-cins ilişkisi: Bu ilişkide, bir türün yerine cinsi kastedilir. Örneğin, Yahya Kemal Beyatlı’nın “Eyüp Sultan” şiirinin bir dörtlüğü şöyledir:
“Eyüp Sultan, Eyüp Sultan, Bu güzel minareler, bu güzel kubbe, Bu güzel taş yollar, bu güzel bahçeler, Senin için yapılmışlar.”
Bu dörtlükte, “minareler”, “kubbeler”, “taş yollar” ve “bahçeler” kelimeleri, bir türün olan “mabet”i temsil eder. Bu kelimeler, Eyüp Sultan Camii’nin güzelliğini ve ihtişamını ifade etmek için kullanılmıştır.
- İç-dış ilişkisi: Bu ilişkide, bir nesnenin iç kısmı yerine dışı kastedilir. Örneğin, Ahmet Haşim’in “Bir Günün Sonunda” şiirinin bir dörtlüğü şöyledir:
“Ah, akşamın bu alacakaranlığı, Bu kızıllık, bu duman, bu hava, Bu sessizlik, bu derin sessizlik, Bu genişlik, bu sonsuz genişlik!”
Bu dörtlükte, “akşamın bu alacakaranlığı” ifadesi, akşamın iç kısmı olan karanlığı değil, karanlığın dış kısmını ifade eder. Bu kelimeler, akşamın güzelliğini ve etkileyiciliğini ifade etmek için kullanılmıştır.
- Sanatçı-eser ilişkisi: Bu ilişkide, bir sanatçının yerine onun eseri kastedilir. Örneğin, Mehmet Akif Ersoy’un “Asım’ın Nesli” şiirinin bir dörtlüğü şöyledir:
“Asım’ın nesli, diyordum ya Ne mutlu sana, ey şanlı istikbal! Sana olmaz dökülen kanlar boşuna, Sen, atanın izinden gidersen.”
Bu dörtlükte, “Asım” kelimesi, Mehmet Akif Ersoy’un şiirindeki kahramanı temsil eder. Bu kelime, Türk milletinin geleceğini ifade etmek için kullanılmıştır.
Mecazı mürsel, şiirde anlam zenginliği ve etkileyiciliği sağlamak için kullanılan önemli bir söz sanatıdır. Bu sanatın çeşitli şekillerde kullanılması, şiire farklı bir boyut kazandırır.mecazı mü