Siyanürü Kim Buldu?
Siyanür, hidrojen siyanür (HCN) ve potasyum siyanür (KCN) gibi bileşikler olarak bulunan, çok zehirli bir kimyasaldır. İlk olarak 1782 yılında İsveçli kimyager Carl Wilhelm Scheele tarafından keşfedilmiştir. Scheele, Prusya asidi (H2CO3·HNO3) adlı bir asidi ısıtarak hidrojen siyanür elde etmiştir.
Scheele, hidrojen siyanürün çok zehirli olduğunu fark etmiş ve bu bileşik hakkındaki çalışmalarını sürdürmüştür. 1783 yılında, hidrojen siyanürün insan vücudunda oksijen taşımasını engellediğini ve bu nedenle ölüme neden olduğunu keşfetmiştir.
Scheele’nin çalışmaları, siyanürün kimyası ve toksisitesi hakkındaki temel bilgileri sağlamıştır. Bu bilgiler, siyanürün çeşitli endüstriyel ve askeri uygulamalarda kullanılmasını sağlamıştır.
Siyanürün Tarihçesi
Siyanürün keşfinden önce, insanlar bu bileşikten habersiz değildi. Örneğin, Prusya asidi, Orta Çağ’dan beri cam ve metal işlemede kullanılıyordu. Ancak, siyanürün toksik özellikleri o zamanlar tam olarak anlaşılmamıştı.
Siyanürün ilk ticari kullanımı, 1820’lerde altın ve gümüş madenciliğinde olmuştur. Bu madenlerde, siyanür altın ve gümüşü altın bileşiklerinden ayırmak için kullanılmıştır.
Siyanür, 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında patlayıcıların yapımında da kullanılmıştır. Bu dönemde, siyanür içeren patlayıcılar, Birinci ve İkinci Dünya Savaşları sırasında yaygın olarak kullanılmıştır.
Siyanür, 20. yüzyılda tarım ve ilaç endüstrisinde de kullanılmaya başlanmıştır. Bu dönemde, siyanür böcek ilacı, gübre ve tarım ilacı olarak kullanılmıştır.
Siyanürün Kullanım Alanları
Günümüzde siyanür, çeşitli endüstriyel ve askeri uygulamalarda kullanılmaktadır. Siyanürün başlıca kullanım alanları şunlardır:
- Madencilik: Siyanür, altın ve gümüş madenciliğinde, altın ve gümüşü altın bileşiklerinden ayırmak için kullanılır.
- Patlayıcılar: Siyanür, patlayıcıların yapımında kullanılır.
- Tarım: Siyanür, böcek ilacı, gübre ve tarım ilacı olarak kullanılır.
- Kimyasal ürünler: Siyanür, çeşitli kimyasal ürünlerin üretiminde kullanılır.
- Silahlar: Siyanür, zehirli gazlar ve kimyasal silahlar yapımında kullanılır.
Siyanürün Toksisitesi
Siyanür, çok zehirli bir kimyasaldır. İnhalasyon, deri teması veya yutulma yoluyla vücuda girebilir. Siyanür, vücutta oksijen taşımasını sağlayan bir enzim olan sitokrom oksidazın çalışmasını engeller. Bu nedenle, siyanür zehirlenmesi, oksijen eksikliğine ve doku hasarına neden olur.
Siyanür zehirlenmesinin belirtileri şunlardır:
- Baş dönmesi
- Baş ağrısı
- Nefes darlığı
- Kalp çarpıntısı
- Bulantı
- Kusma
- Baygınlık
Siyanür zehirlenmesi, acil müdahale gerektiren bir durumdur. Siyanür zehirlenmesine maruz kalan kişiler, derhal tıbbi yardım almalıdır.
Siyanürün Tedavisi
Siyanür zehirlenmesinin tedavisi, siyanürün vücuttan atılmasını sağlamaktır. Bu amaçla, aşağıdaki yöntemler kullanılabilir:
- Oksijen tedavisi: Siyanür zehirlenmesine maruz kalan kişilere, oksijen tedavisi verilir. Oksijen tedavisi, siyanürün vücuttan atılmasını hızlandırır.
- N-asetilsistein tedavisi: N-asetilsistein, siyanürün vücutta parçalanmasını sağlayan bir ilaçtır. N-asetilsistein tedavisi, siyanür zehirlenmesinin etkilerini azaltmaya yardımcı olur.
- Hidroksit tedavisi: Hidroksit, siyanürü bağlayan bir maddedir. Hidroksit tedavisi, siyanürün vücuttan atılmasını kolaylaştırır.
Siyanür zehirlenmesi, zamanında müdahale edilmediği takdirde ölüme neden olabilir.