Telmih Nedir?
Telmih, bir sözün veya cümlenin, başka bir metinde geçen bir söz veya cümleye gönderme yapmasıdır. Bu gönderme, doğrudan veya dolaylı olarak yapılabilir.
Doğrudan telmih, bir sözün veya cümlenin, başka bir metinde geçen bir söz veya cümleyi aynen veya benzer şekilde tekrar etmesidir. Örneğin, “Aşk bir kelebektir” sözü, Mevlana’nın “Aşk bir kelebektir, kanadı yoktur, onu tutamazsın” sözüne gönderme yapar.
Dolaysız telmih, bir sözün veya cümlenin, başka bir metinde geçen bir söz veya cümleyi, anlam veya çağrışım yönünden hatırlatmasıdır. Örneğin, “Bir gece ansızın çıkıvermiş” sözü, Fuzuli’nin “Bir gece ansızın çıkıvermiş / Bir sevgili / Bir sevgili” dizesine gönderme yapar.
Telmih Türleri
Telmih, göndermenin yapıldığı metne göre iki ana türde incelenebilir:
- Edebiyat telmihleri: Bu tür telmihlerde, gönderme yapılan metin, bir edebiyat eseridir. Örneğin, “Aşk bir kelebektir” sözü, bir edebiyat telmihidir.
- Tarihsel telmihleri: Bu tür telmihlerde, gönderme yapılan metin, bir tarihsel olay veya şahsiyettir. Örneğin, “Bir gece ansızın çıkıvermiş” sözü, tarihsel bir telmihtir.
Telmih, göndermenin yapıldığı söz veya cümleye göre de iki ana türde incelenebilir:
- İsim telmihleri: Bu tür telmihlerde, gönderme yapılan söz veya cümle, bir isimdir. Örneğin, “Aşk bir kelebektir” sözü, bir isim telmihidir.
- Fiil telmihleri: Bu tür telmihlerde, gönderme yapılan söz veya cümle, bir fiildir. Örneğin, “Bir gece ansızın çıkıvermiş” sözü, bir fiil telmihidir.
Telmih Örnekleri
Türk edebiyatında telmih örneklerine çok sık rastlanır. İşte bazı örnekler:
- “Aşk bir kelebektir” (Mevlana)
- “Bir gece ansızın çıkıvermiş / Bir sevgili / Bir sevgili” (Fuzuli)
- “Gül yüzlü sevgilim / Gönül oyalayıcısı” (Katip Çelebi)
- “Bir evin kapısı / Açıksa gir içeri” (Mevlana)
- “Yiğit adam / Düşmanına bile yardım eder” (Yunus Emre)
Telmihlerin Özellikleri
Telmihlerin şu özellikleri vardır:
- Telmih, bir sözün veya cümlenin, başka bir metinde geçen bir söz veya cümleye gönderme yapmasıdır.
- Telmih, doğrudan veya dolaylı olarak yapılabilir.
- Telmih, göndermenin yapıldığı metne göre iki ana türde incelenebilir: edebiyat telmihleri ve tarihsel telmihleri.
- Telmih, göndermenin yapıldığı söz veya cümleye göre de iki ana türde incelenebilir: isim telmihleri ve fiil telmihleri.
Telmihlerin Kullanım Amaçları
Telmihlerin kullanım amaçları şunlardır:
- Telmih, bir sözün veya cümlenin anlamını güçlendirmek için kullanılabilir.
- Telmih, bir sözün veya cümlenin çağrışım gücünü artırmak için kullanılabilir.
- Telmih, bir sözün veya cümlenin daha etkileyici olmasını sağlamak için kullanılabilir.
Sonuç
Telmih, edebiyat eserlerinde sıklıkla kullanılan bir söz sanatıdır. Telmih, bir sözün veya cümlenin, başka bir metinde geçen bir söz veya cümleye gönderme yapmasıdır. Telmihlerin doğrudan veya dolaylı olarak yapılması mümkündür. Telmihler, bir sözün veya cümlenin anlamını güçlendirmek, çağrışım gücünü artırmak veya daha etkileyici olmasını sağlamak için kullanılabilir.