Tümel, Tikel ve Tekil Önermeler
Mantıkta, önerme, bir yargıyı ifade eden dilbilgisi yapısıdır. Önermelerin doğruluğu veya yanlışlığı olabilir. Önermeler, konusunun kapsamına göre tümel, tikel ve tekil olarak sınıflandırılır.
Tümel Önermeler
Tümel önerme, bir varlık sınıfının tamamı/bütünü hakkında bir evetleme veya değilleme yapan önermedir. Tümel önermelerde, özne terimi, bir varlık sınıfını temsil eden bir genel terimdir.
Tümel önermelerin olumlu ve olumsuz olmak üzere iki türü vardır.
- Olumlu tümel önerme, bir varlık sınıfının tamamının bir özelliği taşıdığını ifade eden önermedir. Örneğin, “Tüm insanlar canlıdır.” önermesi, “insan” varlık sınıfının tamamının “canlı” özelliğini taşıdığını ifade eden olumlu bir tümel önermedir.
- Olumsuz tümel önerme, bir varlık sınıfının tamamının bir özelliği taşımadığını ifade eden önermedir. Örneğin, “Hiçbir kedi balık değildir.” önermesi, “kedi” varlık sınıfının tamamının “balık” özelliğini taşımadığını ifade eden olumsuz bir tümel önermedir.
Tikel Önermeler
Tikel önerme, tek, belli bir varlık hakkında bir evetleme veya değilleme yapan önermedir. Tikel önermelerde, özne terimi, tek bir varlığı temsil eden bir özel isim veya tek bir varlığa işaret eden başka tür bir ifadedir.
Tikel önermelerin olumlu ve olumsuz olmak üzere iki türü vardır.
- Olumlu tikel önerme, tek bir varlığın bir özelliği taşıdığını ifade eden önermedir. Örneğin, “İstanbul, Türkiye’nin başkentidir.” önermesi, “İstanbul” varlığının “Türkiye’nin başkenti” özelliğini taşıdığını ifade eden olumlu bir tikel önermedir.
- Olumsuz tikel önerme, tek bir varlığın bir özelliği taşımadığını ifade eden önermedir. Örneğin, “Bu kedi siyahtır.” önermesi, “bu kedi” varlığının “siyah” özelliğini taşıdığını ifade eden olumsuz bir tikel önermedir.
Tekil Önermeler
Tekil önerme, tek, belli bir varlık hakkında bir soruyu ifade eden önermedir. Tekil önermelerde, özne terimi, tek bir varlığı temsil eden bir özel isim veya tek bir varlığa işaret eden başka tür bir ifadedir.
Tekil önermelerin olumlu ve olumsuz olmak üzere iki türü yoktur. Tekil önermelerin tümü soru şeklindedir. Örneğin, “İstanbul, Türkiye’nin başkenti midir?” önermesi, “İstanbul” varlığının “Türkiye’nin başkenti” özelliğini taşıyıp taşımadığını soran bir tekil önermedir.
Tümel, Tikel ve Tekil Önermelerin Örnekleri
İşte tümel, tikel ve tekil önermelerin bazı örnekleri:
Tümel Önermeler
- Tüm insanlar canlıdır.
- Hiçbir bitki bilinçli değildir.
- Tüm çiçekler güzeldir.
- Hiçbir kuş uçamaz.
Tikel Önermeler
- İstanbul, Türkiye’nin başkentidir.
- Bu kedi siyahtır.
- Ali, matematikçidir.
- Ayşe, 16 yaşındadır.
Tekil Önermeler
- İstanbul, Türkiye’nin başkenti midir?
- Bu kedi siyah mıdır?
- Ali, matematikçi midir?
- Ayşe, 16 yaşında mıdır?
Tümel, Tikel ve Tekil Önermelerin Özellikleri
Tümel, tikel ve tekil önermelerin bazı özellikleri şunlardır:
- Tümel önermelerin kapsamı, tikel önermelerin ve tekil önermelerin kapsamından daha geniştir. Tümel önerme bir varlık sınıfının tamamı hakkında bir yargıda bulunurken, tikel önerme bir varlık sınıfının bir kısmını ve tekil önerme ise tek bir varlığı kapsar.
- Tümel önermelerin doğruluk değeri, özne terimindeki varlıkların sayısına göre değişebilir. Eğer bir varlık sınıfının tamamı, özne terimindeki özelliği taşıyorsa, o varlık sınıfı hakkında yapılan tümel önerme doğrudur. Eğer bir varlık sınıfının tamamı, özne terimindeki özelliği taşımıyorsa