Türk edebiyatı, yüzyıllar boyunca zengin bir geçmişe sahip olan ve birçok farklı dönemden geçen bir edebiyat türüdür. Bu dönemler, edebiyatın içeriği, dili, üslubu ve temaları açısından birbirinden farklılık göstermektedir.
1. Eski Türk Edebiyatı (11. yüzyıl – 15. yüzyıl)
Eski Türk edebiyatı, Türklerin İslamiyet’i kabul etmesinden sonra ortaya çıkan ve 15. yüzyıla kadar süren bir dönemdir. Bu dönemde, Türk edebiyatı Arap ve Fars edebiyatının etkisi altında kalmış ve bu edebiyatların biçim ve üslupları benimsenmiştir. Eski Türk edebiyatının en önemli eserleri arasında Kutadgu Bilig, Divanü Lûgat-it-Türk ve Dede Korkut Hikâyeleri yer almaktadır.
2. Divan Edebiyatı (15. yüzyıl – 19. yüzyıl)
Divan edebiyatı, 15. yüzyılda başlayan ve 19. yüzyıla kadar süren bir dönemdir. Bu dönemde, Türk edebiyatı Arap ve Fars edebiyatının etkisinden kurtularak kendi özgün kimliğini kazanmaya başlamıştır. Divan edebiyatının en önemli özellikleri arasında gazel, kaside, mesnevi ve divan gibi nazım biçimlerinin kullanılması, Arapça ve Farsça kelimelerin yoğun olarak kullanılması ve tasavvufi temaların işlenmesi yer almaktadır. Divan edebiyatının en önemli şairleri arasında Yunus Emre, Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî, Hacı Bektaş-ı Veli ve Fuzûlî yer almaktadır.
3. Tanzimat Edebiyatı (19. yüzyıl)
Tanzimat edebiyatı, 1839 yılında Tanzimat Fermanı’nın ilan edilmesiyle başlayan ve 19. yüzyılın sonuna kadar süren bir dönemdir. Bu dönemde, Türk edebiyatı Batı edebiyatının etkisi altına girmiş ve Batı edebiyatının biçim ve üslupları benimsenmiştir. Tanzimat edebiyatının en önemli özellikleri arasında roman, hikâye ve tiyatro gibi yeni nazım biçimlerinin kullanılması, günlük dilin kullanılması ve toplumsal sorunların işlenmesi yer almaktadır. Tanzimat edebiyatının en önemli yazarları arasında Namık Kemal, Ziya Paşa, Recaizade Mahmut Ekrem ve Ahmet Mithat Efendi yer almaktadır.
4. Servet-i Fünûn Edebiyatı (19. yüzyıl – 20. yüzyıl)
Servet-i Fünûn edebiyatı, 1896 yılında Servet-i Fünûn dergisinin yayın hayatına başlamasıyla başlayan ve 20. yüzyılın başına kadar süren bir dönemdir. Bu dönemde, Türk edebiyatı Batı edebiyatının etkisinden kurtularak kendi özgün kimliğini yeniden kazanmaya başlamıştır. Servet-i Fünûn edebiyatının en önemli özellikleri arasında şiirde sembolizm ve izlenimcilik akımlarının benimsenmesi, nesirde ise roman ve hikâyenin ön plana çıkması yer almaktadır. Servet-i Fünûn edebiyatının en önemli yazarları arasında Tevfik Fikret, Cenap Şehabettin, Halit Ziya Uşaklıgil ve Hüseyin Rahmi Gürpınar yer almaktadır.
5. Milli Edebiyat Dönemi (20. yüzyıl)
Milli edebiyat dönemi, 1911 yılında Türk Ocağı’nın kurulmasıyla başlayan ve 1923 yılında Cumhuriyet’in ilan edilmesine kadar süren bir dönemdir. Bu dönemde, Türk edebiyatı Batı edebiyatının etkisinden tamamen kurtularak kendi özgün kimliğini kazanmıştır. Milli edebiyat döneminin en önemli özellikleri arasında şiirde hece ölçüsünün kullanılması, nesirde ise roman ve hikâyenin ön plana çıkması yer almaktadır. Milli edebiyat döneminin en önemli yazarları arasında Mehmet Akif Ersoy, Ziya Gökalp, Ömer Seyfettin ve Refik Halit Karay yer almaktadır.
6. Cumhuriyet Edebiyatı (20. yüzyıl – günümüz)
Cumhuriyet edebiyatı, 1923 yılında Cumhuriyet’in ilan edilmesiyle başlayan ve günümüze kadar süren bir dönemdir. Bu dönemde, Türk edebiyatı Batı edebiyatının etkisinde kalmaya devam etmiş, ancak kendi özgün kimliğini de korumuştur. Cumhuriyet edebiyatının en önemli özellikleri arasında şiirde serbest ölçünün kullanılması, nesirde ise roman ve hikâyenin ön plana çıkması yer almaktadır. Cumhuriyet edebiyatının en önemli yazarları arasında Nazım Hikmet, Orhan Kemal, Sait Faik Abasıyanık ve Yaşar Kemal yer almaktadır.
Faydalı Siteler ve İlgili Dosyalar
- Türk Edebiyatı Tarihi: https://www.turkedebiyati.org/edebiyat-tarihi/
- Türk Edebiyatı Dönemleri: https://www.edebiyatogretmeni.com/turk-edebiyati-donemleri/
- Türk Edebiyatı Ders Notları: https://www.dersnotlari.com/turk-edebiyati/
- Türk Edebiyatı Özetleri: https://www.ozetozet.com/turk-edebiyati/