Türk Edebiyatının Menşei
Türk edebiyatı, Türk dilinde yazılmış edebi eserlerin tümüdür. Türk edebiyatı, Türklerin tarih boyunca yaşadıkları coğrafyalarda ortaya çıkan farklı kültürlerin etkisiyle şekillenmiştir. Türk edebiyatının menşei, Türklerin Orta Asya’dan Anadolu’ya göç etmeleriyle başlar. Türkler, Anadolu’ya geldiklerinde kendi dillerini ve kültürlerini beraberinde getirmişlerdir. Bu dönemde Türk edebiyatı, sözlü edebiyat olarak varlığını sürdürmüştür. Türkler, destanlar, masallar, efsaneler ve atasözleri gibi sözlü edebiyat türlerini geliştirmişlerdir.
Türk edebiyatının yazılı hale gelmesi, 11. yüzyılda başlamıştır. Bu dönemde Türkler, Arap alfabesini kullanarak edebi eserler yazmaya başlamışlardır. İlk yazılı Türk edebiyatı eserleri, Kutadgu Bilig ve Divanü Lûgat-it-Türk’tür. Kutadgu Bilig, Yusuf Has Hacip tarafından yazılmış bir öğüt kitabıdır. Divanü Lûgat-it-Türk ise, Kaşgarlı Mahmud tarafından yazılmış bir sözlüktür.
-
yüzyılda Anadolu’da Selçuklu Devleti kurulmuştur. Selçuklu Devleti döneminde Türk edebiyatı büyük bir gelişme göstermiştir. Bu dönemde, Mevlana Celaleddin-i Rumi, Yunus Emre, Hacı Bektaş-ı Veli gibi büyük mutasavvıflar yaşamış ve eserler vermişlerdir. Mevlana Celaleddin-i Rumi, Mesnevi adlı eserinde tasavvufi düşüncelerini dile getirmiştir. Yunus Emre ise, şiirlerinde ilahi aşkı ve insan sevgisini işlemiştir. Hacı Bektaş-ı Veli ise, öğüt ve nasihat dolu eserler vermiştir.
-
yüzyılda Anadolu’da Osmanlı Devleti kurulmuştur. Osmanlı Devleti döneminde Türk edebiyatı daha da gelişmiştir. Bu dönemde, Fuzûlî, Baki, Nef’i gibi büyük şairler yaşamış ve eserler vermişlerdir. Fuzûlî, Leyla ile Mecnun adlı eserinde aşk temasını işlemiştir. Baki ise, şiirlerinde tasavvufi düşüncelerini dile getirmiştir. Nef’i ise, hiciv şiirleriyle tanınmıştır.
-
yüzyılda Tanzimat Hareketi başlamıştır. Tanzimat Hareketi, Türk edebiyatında büyük bir değişim yaratmıştır. Bu dönemde, Türk edebiyatı Batı edebiyatının etkisiyle yenilenmiştir. Tanzimat döneminde, Namık Kemal, Ziya Paşa, Recaizade Mahmut Ekrem gibi büyük yazarlar yaşamış ve eserler vermişlerdir. Namık Kemal, Vatan yahut Silistre adlı eserinde vatanseverlik temasını işlemiştir. Ziya Paşa ise, şiirlerinde toplumsal sorunları eleştirmiştir. Recaizade Mahmut Ekrem ise, romanlarında psikolojik çözümlemeler yapmıştır.
-
yüzyılda Türk edebiyatı daha da gelişmiştir. Bu dönemde, Ömer Seyfettin, Sait Faik Abasıyanık, Nazım Hikmet, Orhan Kemal, Yaşar Kemal gibi büyük yazarlar yaşamış ve eserler vermişlerdir. Ömer Seyfettin, hikayelerinde toplumsal sorunları eleştirmiştir. Sait Faik Abasıyanık ise, hikayelerinde günlük hayatı ve insan ilişkilerini konu edinmiştir. Nazım Hikmet, şiirlerinde toplumsal sorunları ve devrimci düşüncelerini dile getirmiştir. Orhan Kemal, romanlarında yoksul insanların hayatlarını konu edinmiştir. Yaşar Kemal ise, romanlarında Anadolu’nun tarihini ve kültürünü konu edinmiştir.
Türk edebiyatı, bugün de gelişmeye devam etmektedir. Günümüzde, Ahmet Ümit, Elif Şafak, Orhan Pamuk gibi büyük yazarlar eserler vermektedir. Ahmet Ümit, romanlarında polisiye konuları işlemektedir. Elif Şafak ise, romanlarında toplumsal sorunları ve kadın haklarını konu edinmektedir. Orhan Pamuk ise, romanlarında tarihsel ve kültürel konuları işlemektedir.
Faydalı Siteler:
- Türk Edebiyatı İncelemeleri Dergisi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/teid
- Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/ted
- Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/tded
İlgili Dosyalar:
- Türk Edebiyatı Tarihi: https://www.turkedebiyati.org/turk-edebiyati-tarihi/
- Türk Edebiyatı Antolojisi: https://www.turkedebiyati.org/turk-edebiyati-antolojisi/
- Türk Edebiyatı Sözlüğü: https://www.turkedebiyati.org/turk-edebiyati-sozlugu/