Uluslararası Yatırım Uyuşmazlıkları Çözüm Merkezi (ICSID), 18 Mart 1965 tarihinde yürürlüğe giren Uluslararası Yatırım Uyuşmazlıkları Çözümüne İlişkin Sözleşme (Washington Sözleşmesi) ile kurulmuş, uluslararası yatırımcılar ve devletler arasındaki hukuki anlaşmazlık çözümü ve uzlaşma için faaliyet gösteren uluslararası bir tahkim kurumudur.
ICSID’in Kuruluşu ve Amacı
ICSID’in kuruluşu, uluslararası doğrudan yabancı yatırımları teşvik etmek ve korumak amacıyla gerçekleştirilmiştir. Dünya Bankası Grubu’nun bir parçası olan ICSID, merkezi Washington, D.C.’de bulunan bağımsız bir kurumdur.
ICSID’in amacı, uluslararası yatırımcılar ve devletler arasındaki uyuşmazlıkların tarafsız, etkin ve adil bir şekilde çözümlenmesini sağlamaktır. Bu amaçla ICSID, tarafların uzlaşmasına yardımcı olmak için arabuluculuk ve uzlaşma hizmetleri sunmakta, ayrıca tahkim yoluyla uyuşmazlıkların çözümü için gerekli altyapıyı sağlamaktadır.
ICSID’in Yetkisi
ICSID’in yetkisini, Washington Sözleşmesi belirlemektedir. Sözleşmeye taraf olan devletler, kendi vatandaşları olan yabancı yatırımcılarla aralarındaki yatırım uyuşmazlıklarında ICSID’in tahkim yetkisini kabul etmiş olurlar.
ICSID’in yetkisine giren uyuşmazlıklar, yatırımın teşviki ve korunmasına yönelik uluslararası anlaşmalardan kaynaklanan uyuşmazlıklardır. Bu anlaşmalar, genellikle iki ülke arasında imzalanan Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşmaları (YKTK Anlaşmaları) şeklindedir.
ICSID’in Tahkim Prosedürü
ICSID’in tahkim prosedürüne, Washington Sözleşmesi ve ICSID Tahkim Kuralları (ICSID Rules) uygulanır. ICSID tahkimi, üç hakemden oluşan bir tahkim heyetinin kararıyla sonuçlanır.
ICSID tahkiminde, hakemlerin seçimi, tarafların anlaşması ile veya ICSID Sekreteryası tarafından belirlenen bir hakem listesi üzerinden yapılır. Tahkim süreci, tarafların iddia ve savunmalarını sunması, tanıkların dinlenmesi ve delillerin değerlendirilmesi aşamalarından oluşur.
ICSID tahkim kararlarının tanınması ve tenfizi, Washington Sözleşmesi’nin 54. maddesi ile düzenlenmiştir. Bu maddeye göre, ICSID tahkim kararları, tarafların uyruğunda bulunduğu devletlerin mahkemeleri tarafından tanınmak ve tenfiz edilmek zorundadır.
ICSID’in Önemi
ICSID, uluslararası yatırım uyuşmazlıklarının çözümünde önemli bir rol oynamaktadır. ICSID tahkimi, tarafların uyuşmazlıklarını hızlı, etkin ve adil bir şekilde çözümlemesine olanak tanımaktadır. Ayrıca, ICSID tahkim kararları, uluslararası alanda tanınmakta ve tenfiz edilmektedir.
ICSID’in önemi, aşağıdaki faktörlerle açıklanabilir:
- ICSID, uluslararası yatırım uyuşmazlıklarının çözümü için bağımsız, tarafsız ve uzman bir kurumdur.
- ICSID tahkiminde, uyuşmazlığın çözümü için hızlı ve etkin bir prosedür uygulanmaktadır.
- ICSID tahkim kararları, uluslararası alanda tanınmakta ve tenfiz edilmektedir.
ICSID’in Türkiye ile İlişkisi
Türkiye, 1988 yılında Washington Sözleşmesi’ne taraf olmuştur. Bu nedenle, Türkiye vatandaşları olan yabancı yatırımcılar ile Türkiye arasında yatırım uyuşmazlıkları halinde ICSID’in tahkim yetkisini kabul etmiş olmaktadır.
Türkiye, ICSID’in faaliyetlerine aktif olarak katılmaktadır. Türkiye, ICSID Tahkim Kurulu’nda (ICSID Administrative Council) bir üyeye sahiptir. Ayrıca, Türkiye, ICSID Tahkim Kuralları’nın hazırlanmasında aktif bir rol oynamıştır.
ICSID’in Geleceği
ICSID, uluslararası yatırım uyuşmazlıklarının çözümünde giderek daha önemli bir rol oynamaktadır. Bunun başlıca nedenleri, aşağıdaki faktörlerdir:
- Uluslararası doğrudan yabancı yatırımların artması
- Yatırımların teşviki ve korunması amacıyla imzalanan uluslararası anlaşmaların yaygınlaşması
- ICSID’in tarafsız, etkin ve adil bir tahkim kurumu olarak tanınması
ICSID, uluslararası yatırım uyuşmazlıklarının çözümündeki öncü rolünü sürdürerek, uluslararası yatırımların korunmasına ve teşvik edilmesine katkıda bulunmaya devam edecektir.
ICSID ile İlgili Bazı Terimler
- Yatırım: Bir yatırımcı tarafından bir devlette yapılan, ekonomik değere sahip her türlü faaliyet.
- Yatırımcı: Bir devlet vatandaşı olan veya bir devlette tüzel kişiliği bulunan