Zincirleme İsim Tamlaması Nedir?
Zincirleme isim tamlaması, iki veya daha fazla isim tamlamasının birleşerek oluşturduğu tamlamalardır. Bu tamlamalarda, ilk tamlama tamlayan, ikinci tamlama ise tamlanan olur. Üçüncü ve daha sonraki tamlamalar ise, ikinci tamlamanın tamlayanı olarak görev yaparlar.
Zincirleme isim tamlamalarında, tamlanan eki her zaman en sonda yer alır. Örneğin, “İstanbul’un büyük parkı” tamlamasında, “park” sözcüğü tamlayan, “İstanbul” sözcüğü tamlanandır. “Büyük” sözcüğü ise, “park” sözcüğünün tamlayanıdır. Dolayısıyla, bu tamlamada tamlanan eki “-ı” ekidir.
Zincirleme isim tamlamalarında, tamlayan ve tamlanan ekleri, her tamlamada ayrı ayrı verilir. Örneğin, “yeşil gözlü çocuk” tamlamasında, “göz” sözcüğü tamlayan, “yeşil” sözcüğü tamlayan eki, “çocuk” sözcüğü ise tamlanan ve tamlanan ekidir. Bu tamlamada, tamlayan ve tamlanan ekleri şu şekilde verilmiştir:
Tamlayan eki | Tamlanan eki
---|---
-li | -u
Zincirleme isim tamlamalarında, tamlanan eki, her zaman son tamlamada yer alır. Dolayısıyla, tamlanan eki farklı olabilecek birden fazla tamlama varsa, bu tamlamalarda tamlanan eki her zaman aynı olur. Örneğin, “ormandaki ağaçtaki kuş” tamlamasında, “kuş” sözcüğü tamlanandır ve bu tamlamada tamlanan eki “-u” ekidir.
Zincirleme İsim Tamlamasının Özellikleri
Zincirleme isim tamlamalarının başlıca özellikleri şunlardır:
- İki veya daha fazla isim tamlamasından oluşur.
- İlk tamlama tamlayan, ikinci tamlama ise tamlanandır.
- Üçüncü ve daha sonraki tamlamalar ise, ikinci tamlamanın tamlayanı olarak görev yaparlar.
- Tamlanan eki her zaman en sonda yer alır.
- Tamlayan ve tamlanan ekleri, her tamlamada ayrı ayrı verilir.
Zincirleme İsim Tamlamasının Türleri
Zincirleme isim tamlamaları, oluş şekillerine göre şu şekilde sınıflandırılabilir:
- Sıralı zincirleme isim tamlaması: Bu tür tamlamalarda, tamlamalar birbirini takip eder. Örneğin, “İstanbul’un büyük parkı” tamlamasında, tamlamalar şu şekilde sıralanmıştır:
İstanbul | büyük | park
- Dallanmış zincirleme isim tamlaması: Bu tür tamlamalarda, tamlamalar bir ana tamlamadan dallara ayrılır. Örneğin, “ormandaki ağaçtaki kuş” tamlamasında, tamlamalar şu şekilde dallanmaktadır:
ormandaki | ağaçtaki | kuş
- Karışık zincirleme isim tamlaması: Bu tür tamlamalarda, hem sıralı hem de dallanmış zincirleme isim tamlaması özellikleri görülür. Örneğin, “ormandaki ağaçtaki kuşun yuvasındaki yumurta” tamlamasında, tamlamalar şu şekilde sıralanmaktadır:
ormandaki | ağaçtaki | kuşun | yuvasındaki | yumurta
Zincirleme İsim Tamlamasının Örnekleri
Zincirleme isim tamlamaları, günlük konuşma ve yazı dilinde yaygın olarak kullanılır. Aşağıda, zincirleme isim tamlamasına dair bazı örnekler verilmiştir:
-
Sıralı zincirleme isim tamlaması:
- İstanbul’un büyük parkı
- Türkiye’nin zengin tarihi
- Dünyanın en güzel şehri
-
Dallanmış zincirleme isim tamlaması:
- ormandaki ağaçtaki kuş
- evin bahçesindeki gül ağacı
- çocuğun elindeki oyuncak
-
Karışık zincirleme isim tamlaması:
- ormandaki ağaçtaki kuşun yuvasındaki yumurta
- evin bahçesindeki gül ağacının çiçeği
- çocuğun elindeki oyuncağın rengi
Zincirleme İsim Tamlamasının Kullanım Alanları
Zincirleme isim tamlamaları, Türkçede çeşitli amaçlarla kullanılabilir. Bu amaçlar şunlardır: